مور

ھن خوبصورت پکيءَ جا نَرماد رنگ روپ ۽ قد بت ۾ ھڪٻئي کان مختلف آھن. نَر جي ڊيگھه 210 سينٽي ميٽر ۽ مادي 100 سينٽي ميٽر ٿئي ٿي. ھي ڪُڪڙ جو ڪٽنب آھي ۽ سڄي اپکنڊ ۾ ھِماليه کان سري لنڪا تائين ٿئي ٿو. ان جو عام ماحول استوائي ٻيلا آھي ۽ کليل علائقن ۾ داڻو پاڻي چڳندو آھي. ان جي خوراڪ ۾ ٻج، ميوا، ۽ ٻُوٽن جا ٻيا حصا شامل آھن، جيت ۽ ڪوئا به کائي ويندو آھي. نانگ کي مارڻ جو گُر به اٿس.
مور جي جسم جا کنڀ نيرانجھڙا واڱڻائي ٿين ٿا ۽ پڇ ننڍو ٿيندو اٿس. ماڻھون عام طور تي جن سھڻن کنڀن کي پڇ سمجھندا آھن، اھي اصل ۾ مور جي پٺيءَ جي پوئين حصي تان ڦُٽندا آھن. انھن جو تعداد لڳ ڀڳ 150 ھوندو آھي. انھن نمائشي کنڀن جو رنگ سائو ھوندو آھي جن تي گول نيرا ۽ ھيڊا اک-نما نشان ھوندا آھن.
مور جي ماديءَ کي ڊيل چئبو آھي جنھن جي پٺيءَ جو رنگ گـھرو ۽ غير دلچسپ بادامي ٿئي ٿو. ان جي ڳچي رنگين ۽ پيٽ اڇو ھوندو آھي. نر توڙي ماديءَ جي مٿي َ تي سھڻي ڪلنگي ھوندي آھي. مور پنھنجي ماديءَ کي ريجھائڻ لاءِ خوبصورت رقص ڪندو آھي، ان دوران اھو پُڇ جي مدد سان پُٺيءَ جا ساوا کنڀ اُڀا ڪري وِڃڻي-نما گولائيءَ ۾ بيھاريندو آھي ۽ ناچ دوران پنھنجا اکروٽي پَر ھيٺ ڪري ھلڪا ھلڪا جھٽڪا ڏيندو آھي ۽ ٻلي وانگي ڳري آواز ۾ ”مياؤ ! ... مياؤ!‟ ڪندو آھي. اھڙي رقص جي ڏينھن ۾ ڊيلن جو ولر سندس ويجھو ھوندو آھي، جيڪي نر تي موھت ٿينديون آھن ۽ لڳ ڪنديون آھن. ان کان پوءَ ماديون اڪيليون پري ھليون وينديون آھن ۽ نر جي مدد کانسواءِ ئي آکيرو ٺاھينديون آھن.
مور حلال پکي آھي، انڪري سنڌ ۾ ڪافي شڪار ٿيو آھي ، ان حد تائين جو نسل خطري ۾ پئجي ويو اٿس. طبيعت ۾ ٽاھڙ پکي آھي. تيز نگاھه، ڪنن جو سرلو ۽ خبردار آھي، انڪري خطرو محسوس ڪندي ئي سڄو ولر غائب ٿي ويندو آھي. نر ۽ مادي وڏي اڏار ڪونه ڪن پر ان ھوندي به چـڱو پنڌ اڏامي ويندا آھن يا زمين تان اڏامي مٿي وڻن جي اوچين ٽارين تي ويھي آرام ڪندا آھن. ڊيل پنھنجو سادو آکيرو ٺاھيندي آھي جنھن ۾ ڪاٺڙيون، پَن ۽ گاھه رکندي آھي. مور لڏپلاڻ نه ڪندو آھي. سنڌ ۾ ھاڻي ان جو نسل پالتو حد تائين وڃي بچيو آھي. کيرٿر مان غائب ٿي چڪو آھي البت علائقي ۾ ڪن ماڻھن جي اوطاقن تي سونھن لاءِ پاليل نظر ايندو ڪن مقبرن تي ٿيل چٽساليءَ ۾ به ڏسجي ٿو