ڪينجهر 2

ڪينجهر

سمنڊ جي ڪنڌي اڳتي پوئتي ٿيڻ واري رڪارڊ کي ڏسبو ته سمنڊ جي سطح اڄ کان ڏهه هزار سال اڳ 37 ميٽر مٿي نظر ايندي، ويهه هزار سال اڳ اها سطح 120 ميٽر مٿي هئي، ۽ فقط پنج هزار سال اڳ سمنڊ جي سطح هاڻوڪي سطح کان 3 ميٽر مٿي هئي. ان لحاظ کان چئي سگهجي ٿو ته ڪينجهر وارو علائقو ڏهه هزار سال اڳ به سمنڊ هيٺ هو ۽ ٺٽي جا ميداني حصا ۽ هيٺاهيون پنج هزار سال اڳ تائين به کاري پاڻيءَ کان آزاد نه هونديون. البت ٽاڪرو علائقو آباد هو ۽ ڪي ٽڪريون جهڙوڪ ٿرڙو، مڪلي، هيلايا وغيره ٻيٽاريون هونديون جن تي تاريخ کان آڳاٽين وسندين جا آثار به آهن.



ڪينجهر ڍنڍ ڪڏهن وجود ۾ آئي؟ تصديق سان نٿو چئي سگهجي پر امڪان آهي ته جڏهن سڪندر اعظم سنڌ تي ڪاهه ڪئي، ۽ پوءِ جڏهن سنڌ ۾ برهمڻ گهراڻي جو راڄ هو، ان وقت سنڌوءَ جو اولهه وارو وهڪرو ان جِهم مان لنگهندو هو جيڪا هيلايا سونڊا ٽڪريءَ کان اولهه طرف ۽ جهمپير کان اورتي، وچ تي آهي. ضروري نه آهي ته هاڻوڪي سڄي ڪينجهر سنڌوءَ جو پيٽ رهي هجي پر اهو ئي وهڪرو مڪليءَ جي اتر ۽ گُجي وٽان ٿيندو سمنڊ ڏانهن ٿي ويو. سنڌو درياهه ٻيو ڀيرو سمن جي دور جي ابتدا کان ٺٽي جي ويجهو کان لنگهيو آهي. ان ئي دور ۾ ڪينجهر پنهنجو سياسي ۽ ثقافتي عروج ڏٺو، ۽ ڪينجهر جي چئني پاسي ان دور جي سما حاڪمن جي نسبت سان قصا ڪهاڻيون ۽ اڏاوتون سامهون آيون.

ڪينجهر جو تازو عروج سنڌوءَ تي ڪوٽڙي بئراج پوڻ کان پوءِ ڏسڻ ۾ آيو آهي، جنهن کان پوءِ خاص ڪري 1958 بعد ان کي ڄامشوري وٽان هڪ مستقل واهه ذريعي ڀريو وڃي ٿو. اڳي هي ٻه وڏيون ڍنڍون هيون. هيلايا وٽ سونهري ۽ جهمپير ويجهو ڪينجهر! چؤماسي دوران جڏهن ٻئي ڍنڍون ڀرجي هڪ ٿي وينديون هيون ته چوندا هئا، ”ڪينجهر ۽ سونهريءَ لانئون لڌيون آهن.“ هاڻي هن وشال ڍنڍ جي ڊيگهه 60 ڪلوميٽر (38 ميل) ، گهيرو لڳ ڀڳ 160 ڪلوميٽر ۽ سراسر اونهائي گهٽ وڌ 50 فٽ آهي.

ڪينجهر جو نيرانجهڙو گـهرو پاڻي جڏهن هوائن جي جهوٽن تي هندوري جيان لڏي ٿو تڏهن اهو دلڪش منظر روح کي پنهنجين وسعتن ڏانهن ڇڪڻ لڳي ٿو. سچ پچ ته ڏاکڻي سنڌ ۾ سياحت لاءِ هن کان وڌيڪ پرڪشش ماڳ ڪوبه ڪونه آهي. هتي، هر اونهاري ۾ اڌ لک کن ماڻهو گهمڻ لاءِ ايندا آهن. ڪينجهر چئني پاسن کان خوبصورت آهي، ان جي چؤڌاري هنڌ هنڌ تفريحي ماڳ سڌاري ۽ سهوليتون پيدا ڪري سگهجن ٿيون. هنڌ هنڌ تفريحي رهائشي ماڙيون، huts ۽ باغ ٺاهي سگهجن ٿا، خاص ڪري ڍنڍ جي اولهه پاسي کان، جتي ريلوي ذريعي به پهچي سگهجي ٿو . ڪينجهر کي نوري آباد وٽان به سپر هاءِ وي سان ڳنڍي سگهجي ٿو.

ڪينجهر کي پاڻيءَ جو سڀ کان وڏو ذريعو ڪوٽڙي بئراج کان ڪلري بگهياڙ واهه آهي. ڪينجهر ان لحاظ کان گهٽ خوش قسمت آهي ته ان ۾ ڪوهستان جو وڏيون نئيون ڇوڙ ڪن. ٿاڻي بولا خان جي جبلن جو پاڻي نئه بارڻ جي ذريعي ٻولهاڙيءَ وٽ سنڌوءَ ۾ ڇوڙ ڪري ٿو ۽ کديجيءَ کان اولهه وارا سڀ پاڻي نئه ملير سان گڏجي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪن ٿا. البت وچ واريون ننڍيون نئيون، ڍورا ۽ ڍوريون ڪينجهر ۾ پون ٿيون، جن ۾ خاص ڪري لوياڇ، سوڙهه، ڪرنجهڙو، ڍورو، هرولو، کٿڙي، نينهون، کارڙي، گڻيش، ٻاڙي، لوهيرو وغيره شامل آهن.