کاهوڙي چونڊن ۾ هارائي ويا

کاهوڙي چونڊن ۾ هارائي ويا

خير سان چونڊون ٿيون آهن. پيپلز پارٽي ۽ اسلامي جمهوري اتحاد حڪومت جي تشڪيل لاءِ ڊوڙ ڊڪ ۾ آهن. اهو معاملو هاڻي وڏن سياستدانن جي هٿ ۾ آهي. الله چڱي ڪندو. فقير، چونڊ مهم دوران فقيرن جي ڪارڪردگي ۽ انهن کي عوام جي مليل موٽ تي ٻه چار سٽون لکڻ چاهي ٿو:

ملڪ جي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو ڪن کاهوڙين عام چونڊن ۾ بيهڻ جي همٿ ساري. وڏي همت سان ننڍن وڏن پاٿاريدارن ۽ گادي نشينن خلاف بيٺا ۽ سڀئي هارائي ويا سواءِ هڪ جهوني کاهوڙيءَ جي. اها ٻي ڳالهه اهي ته ڪن ننڍن نيٽن جذباتي نوجوانن وڏا هاٿي دسي وڌا آهن.

هڪ کاهوڙيءَ جو انتخابي نشان ”دلو“ هو. چونڊ مهم جي آغاز وقت هن هڪ دلو مندر ۾ رکيو ۽ ٻيو مسجد ۾، ۽ ان سان گڏ اعلان ڪيو ته اسان جو مذهب ”پيار“ آهي. اسان ڀٽائي ۽ ڪبيرداس جي پارٽي جا ماڻهو آهيون، اسان نه روس جا ايجنٽ آهيون نه آمريڪا جا، نه هندستان جا نه ڪنهن ٻئي اسٿان جا، پر جيڪڏهن سچ پچ ڪنهن جا ايجنٽ آهيون ته پوءِ سڄي دنيا جي پورهيتن سميت خاص طور تي سنڌ جي مظلوم ماڻهن جا ايجنٽ آهيون.“

سنڌ مان جيڪي به کاهوري، جوڳي، سنياسي، فقير، ڪاپڙي، ڀڀوتي ۽ ڪوي بيٺا تن جز ۽ ڪل، فرد ۽ اجتماع، آتما ۽ پرتما، سچ ۽ ڪوڙ، زمان ۽ مڪان، فنا ۽ بقا، تاريخ ۽ انسان جا سڀ علم ۽ فلسفا سولن ۽ سادن لفظن ۽ ماڻهن کي سمجهايا، جيڪي ماڻهن چڱيءَ طرح سمجهيا ۽ هڪٻئي سان خيالن جي ڏي وٺ ڪئي ۽ چيو ته ”فقيرن، جوڳين، ڪوڀن ۽ ڪاهوڙين جون ڳالهيون سچيون آهن.“ پر تڏهن به خدا جي خلق سچيون ڳالهيون چوندڙن کي ووٽ نه ڏنا.

فقيرن کين گهڻو ئي سمجهايو ته، لوڪو! هيءُ وقت اٿو، سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن جي حقن جي حفاظت ڪرائڻ چاهيو ٿا ته چار چڱا وڪيل ڪيو!“ پر عوام بادشاهه سلامت آهي. جنهن کي وڻي تنهن کي چونڊي. اهو عوام جو جمهوري حق آهي ته جيئن صحيح لڳيس تيئن ڪري. ڪنهن کي به اعتراض ڪرڻ جو حق نه آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته قوم جيڪو فيصلو ڏنو آهي سو ڪنهن پراڻي للڪار جو جذباتي جواب لڳي ٿو.

گذريل 11 سالن ۾ جيڏو رياستي، قومي ۽ طبقاتي ڏاڍ سنڌ ۾ ٿيو اوترو شايد ڪنهن ٻئي علائقي ۾ نه ٿيو هجي! هتي شهادتن جو هڪ سلسلو هليو آهي. ذوالفقار علي ڀٽي کان نذير عباسي، نذير عباسي کان ناصر بلوچ ۽ اياز سمي تائين، 1983 کان 1986 تائين ۽ ٽوڙي ڦاٽڪ کان گهانگرا موري تائين ڊگهو ۽ دهشتناڪ سفر ٿيو آهي. بند وارڊ، ڦٽڪا، ڦاهيون، ڏنڊا ٻيڙيون، خونريزيون ۽ باهيون، ڇا نه ٿيو آهي؟ شايد ئي ڪو سنڌي ڪٽنب هجي جيڪو ڪنهن نه ڪنهن ريت متاثر نه ٿيو هجي! ڪنهن جو ڀاءُ، ڪنهن جو پٽ، ڪنهن جو سؤٽ ماسات يا دوست ضرور ڀوڳي نڪتو آهي. ٻيو ته ٺهيو چونڊن کان فقط ڪجهه هفتا اڳ حيدرآباد ۽ ڪرچيءَ جا بدترين قتلام ٿيا. ڪيترائي ته لاشا اتر سنڌ ۽ ٻين اندروني علائقن ۾ پهتا پر سنڌي ماڻهو شايد انهن سڀني کي نظر انداز ڪري ڇڏيو.

ڇا ٿو ڪري سگهجي؟ شايد نظر انداز ڪري ڇڏڻ ۾ ئي ڪا چڱائي هجي! بهرحال، عوام جي فيصلي کي غلط چوڻ جو حق ڪنهن کي ڪونهي.

کاهوڙي فقير پهريون ڀيرو ئي چونڊن واري سياست ۾ گهڙيا هئا. هن کان اڳ ته ويچارا، ”لڪا ڀڻن لوڪ ۾“ ۽ ”پاڻهي ٻڌن پٽيون، پاڻ ئي چڪيا ڪن“ واري صورتحال هئا. چونڊن واري سياست هڪ جدا قسم جو فن آهي، جنهن جو فقيرن کي اڃا هاڻي تجربو ٿيو هوندو. خير! اڄ نه سهي، ايندڙ چونڊن ۾ سهي! پر کين ان لاءِ اڄ کان ڪم ڪرڻو پوندو ۽ هڪٻئي جي ڏاڙهيءَ ۾ هٿ وجهڻ بدران هٿ ۾ هٿ ڏيئي هلڻو پوندو.

(هيءَ سين خميس 24 نومبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)