چونڊن کانپوءِ ...؟

چونڊن کانپوءِ ...؟

قومي اسيمبلي جون چونڊون مڪمل ٿي چڪيون آهن ۽ پهتل نتيجن مان پڌرو آهي ته ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ تمام سخت مقابلا ٿيا، ڪيئي وڏا بت ڊهي پٽ پيا آهن ۽ ملڪ جي مستقبل واري پارليامينٽ ۾ ڪا به ڌر واضح اڪثريت کڻي اڪيلي سر وهڻ جي جي پوزيشن ۾ نظر نه ٿي اچي. نتيجن مان ظاهر پيو ٿئي ته سخت مقابلن جي باوجود پاڪستان پيپلز پارٽي سڀ کان وڌيڪ ڪاميابي حاصل ڪئي آهي. هيءُ سٽون لکڻ تائين (شام جي 3 ڳي تائين) پ پ قومي اسيمبلي جي نتيجا ظاهر ٿيل 197 سيٽن مان 189، اسلامي جمهوري اتحاد 53، آزاد اميدوارن 38، مولانا فضل الرحمان جي جمعيت علماءَ اسلام 6، عوامي نيشنل پارٽيءَ 3، بلوچستان نيشنل الائنس 2، پاڪستان عوامي اتحاد 3، جي يو آءِ (درخواستي گروپ) هڪ، پي ڊي پي هڪ ۽ ن پ پ (کر گروپ) هڪ سيٽون حاصل ڪيون آهن.

پنجاب ۾ پيپلز پارٽي ۽ اسلامي جمهوري اتحاد جو مقابلو جاري آهي جڏهن ته سنڌ ۾ پيپلز پارٽيءَ واضح اڪثريت حاصل ڪئي آهي. سنڌ جي اندرين علائقن ۾ سواءِ هڪ اڌ سيٽن جي باقي سڀني سيٽن تي پ پ ڪاميابي حاصل ڪئي آهي. جڏهن ته ڪراچي جي تڪن مان ايم ڪيو ايم اڀري آهي. حيدرآبادان پڻ ٻن سيٽن تي ايم ڪيو ايم کي ڪاميابي حاصل ٿي اهي.

هوڏانهن اسلامي جمهوري اتحاد جي سنڌ واري سڄي قيادت هار کائي ويٺي آهي، جنهنڪري اها اسلامي جمهوري اتحاد (ا ج ا) جي پنجاب واري قيادت سان سوديبازي جي پوزيشن به وڃائي ويٺي آهي. غلام مصطفيٰ جتوئي، پير صاحب پاڳارو، محمد خان جوڻيجو، پروفيسر غفور احمد، مولانا جان محمد عباسي توڙي ٻيا سنڌ ۾ پيپلز پارٽيءَ جي مقبوليت اڳيان بيهي نه سگهيا ۽ پنهنجي ساک وڃائي ويٺا آهن تنهنڪري پنجاب ۾ کٽي آيل اسلامي جمهوري اتحاد جي قيادت اسيمبلي هال ۾ اقتدار يا حزب اختلاف وارين بئنچن تي ويهڻ لاءِ پنهنجي مرضي هلائيندي.

جيڪڏهن چونڊن جي نتيجن تي گهري نظر وجهجي به صاف نظر پيو اچي ته پ پ مخالف قيادت جي اڳواڻي ڪرڻ وارو ڪم هاڻي ا.ج.ا. جو اڳوان ۽ پنجاب جو هاڻوڪو وڏو وزير نواز شريف ڪندو جنهن لاهور مان سيٽ کٽي آهي ڇاڪاڻ ته ا.ج.ا. جا ٻيا اڳواڻ جهڙوڪ؛ غلام مصطفيٰ جتوئي، محمد خان جوڻيجو ۽ ٻيا هارائي ويا آهن ۽ اهي اسيمبلي ۾ نه هوندا.

هوڏانهن، پ پ صوبي سرحد ۾ توقع کن مٿي سيٽون حاصل ڪري عوامي نيشنل پارٽيءَ کان سخت ترين مقابلن ذريعي اهي سيٽون ڦري ورتيون آهن جيڪي ع ن پ جا مضبوط حلقا سمجهيا ٿي ويا. بلوچستان ۾ پ پ جي پوزيشن اها ٿي آهي جيڪا 1970ع وارين چونڊن ۾ هئي. انهن نتيجن جي صورت ۾ اهو چئي سگهجي ٿو ته پ پ کي، جنهن کي پنجاب جي عوام تي وڏو اعتماد هو، ان وٽان گهربل نتيجا نه مليا آهن ۽ ا ج ا وڙهي جهڙي پ پ کي واضه اڪثري کان محروم ڪري ڇڏيو آهي.

ايم ڪيو ايم طرفان حاصل ڪيل سيٽون جيتوڻيڪ اهي ئي اهن جيڪي هن کان اڳ به پ پ جون ڪو نه هيون پر تنهن هوندي به هن ڀيري انهن سيٽن تان کٽندڙ ڌر اڳوڻي پ پ پ مخالف ڌر جي ڀيٽ ۾ ان لحاظ کان مختلف آهي ته اها پاڪستان قومي اتحاد واري رجعتي سياست ۽ قيادت جي جاءِ ي ”مهاجريت“ سري هيٺ اڳتي آئي آهي ۽ انهيءَ گروپ نسلي بنيادن تي پرچار ڪري تنگ نظر مذهبي قيادت ۽ پي پي آءِ جي نسلي سياست کي سخت ڌڪ هنيو آهي. اهو هرگز نٿو چئي سگهجي ته ڪو مهاجريت وارو لاڙو يا سياست ڪا مثبت ڳالهه آهي پر ايترو ضرور چئبو ته پپيلز پارٽي ويجهي مستقبل ۾ جڏهن اقتدار جون واڳون سنڀالڻ لڳندي تڏهن هيءُ گروپ پنهنجو پريشر وجهندو جڏهن ته اهو بالڪل ممڪن آهي ته جيڪڏهن ايم ڪيو ايم پيپلز پارٽيءَ سان تعاون بابت ويچارو ته پ پ به انهن سان مڪمل تعاون ڪندي. پر جيڪڏهن ايم ڪيو ايم ملڪ جي سياست ۾ پ پ خلاف محاذ ۾ شامل ٿيڻ جو فيصلو ڪيو ته پوءِ پ پ ٻين ننڍين سياسي پارٽين ۽ آزاد اميدوارن سان لهه وچڙ ۾ وڌيڪ سهولت محسوس ڪندي.

هوڏانهن، قومپرست ۽ قومي حقن جي ڳالهه ڪندڙ سياسي ڌريون نه چونڊجي سگهيون آهن. ان جو سبب اهو آهي ته گذريل 11 سالن ۾ پيپلز پارٽي گهڻيون سختيون ڏٺيون ۽ پ پ جي قيادت ڏانهن ووٽرن جون همدرديون رهيون آهن. ان کانسواءِ پ پ سنڌ جي مسئلن تي به هڪ حد تائين آواز اٿاريو ۽ ڪالاباغ بند خلاف مظاهرا ڪيا. پيپلز پارٽيءَ کي سنڌ ۾ پنهنجن ووٽرن جي ان اعتماد کي بحال رکڻ لاءِ به ڪجهه نه ڪجهه ڪرڻو پوندو. بهرحال، اها نوٽ ڪرڻ جي ڳالهه آهي ته سنڌ پيپلز پارٽيءَ جي نوجوان قيادت چونڊ مهم دوران پاڻ کي قومي سوال سان جوڙي رکيو هو.

(جمعو 18 نومبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)