پورهيت عوام سان عالمي مشڪريون

پورهيت عوام سان عالمي مشڪريون

جڏهن نيپولين جي لشڪر فرانس فتح ڪيو ته دنيا وارن چيو، ”نيپولين فرانس فتح ڪيو آهي.“

جڏهن ايران جي عوام ”شهنشاهه ايران، کي ايران مان ڊوڙائي ڪڍيو تڏهن دنيا چيو، ”آيت الله خمينيءَ انقلاب آندو آهي.“

جڏهن فلپائين جي ماڻهن جنرل مارڪوس کي ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ته دنيا وارن چيو، ”ڪو رازون اڪينو ڪاميابي حاصل ڪئي آهي.“

دنيا وارا اهڙيون مشڪريون ڪندا رهندا آهن ۽ ڪوريءَ جو ڪڪڙ وڏيري جي نانءُ پيدا ڪندو آهي.

ديوار چين پورهيت چيني عوام ٺاهي هئي. مصر جا احرام پورهيت هيبرو عوام ٺاهيا هئا. رني ڪوٽ سنڌي پورهيتن ٺاهيو ۽ بابل جو ٽنگيل باغ بابل جي پورهيتن ٺاهيو پر نالا وڏيري فرعون، وڏيري شاهجهان، ويڏري سائرس اعظم ۽ وڏيري بخت نصر جا چڙهي ويا. رت ۽ پگهر چيني هيبرو، هندي، سنڌي ۽ بابلي پورهيت جو وهيو، ڇپن هيٺ اهي ئي چٿيا ويا، جفاڪشي انهن ڪئي ۽ ڪاريگري جو ڪمال انهن ئي ڏيکاريو. پر نانءُ وڏيرن جو ٿيو. اهي عاليشيان تخليقون ڪهڙن هٿن ڪيون؟ ان جي نالن جي خبر ڪنهن کي به ناهي. پئسا ڪنهن ڏنا.؟ سو رڪارڊ تي چاڙهيو ويو.

بااثر ماڻهن هميشه عوام جي حقن تي ڌاڙو هنيو آهي. ٻيو ته ٺهيو انهن؛ ماڻهن جي فتحن ۽ تخليقن تي به پنهنجا نالا لکايا آهن.

وڏا ماڻهو دولت جي سهاري سان گهڻئي ڪم“ ڪري ويندا آهن. بقبول شاعر:

اڪ شهنشاهه ني دولت ڪا سهارا لي ڪر

هم غريبون ڪي محبت ڪا اڙايا هي مذاق

شهنشاهه شاهجهان ممتاز محل سان پيار جو ثبوت ڏيڻ لاءِ تاج محل پنهنجن هٿن سان نه ٺاهيو هو پر پورهيت هندي عوام جي فن کي پئسن تي خريد ڪيو هو. بادشاهه بخت نصر بابل جي ميداني علائقي ۾ ساڍا ٽي سئو فٽ اوچو محرابي جبل ٺهرائڻ ۽ ان تي باغ رکائڻ لاءِ هزارين پورهيتن جي ڪاريگريءَ مان فقط ان ڪري فائدو ورتو جو سندس راڻيءَ کي جبل جو منظر ڏسڻ لاءِ کپندو هو.

نخرا راڻين جا هئا ۽ محنت پورهيتن جي هئي، پر تاريخن ۾ نالا بادشاهه سلامت جا ٿيا. تاريخن ايئن ڪٿي به نه لکيو ته فلاڻي دور جا پورهيت وڏا ڪاريگر هئا ۽ هنن تاج محل، شاهي قلعو يا نيرون ڪوٽ (رني ڪوٽ) ڏينهن رات جي سخت پورهئي، محنت، ايمانداري ۽ وڏي ڪاريگريءَ سان ٺاهيا. پر ايئن لکيو ويو ته فلاڻيون شاندار عمارتون شاهجهان بادشاهه، بخت نصر، يا ڪنهن ٻئي ”جهان پناهه“ ۽ ”ظل الاهي“ ٺهرايون. سو، ڪڪڙ ڪوريءَ جو نانءُ وڏيري جو برقرار!

تاج محل ۽ بابل واري باغ کي دنيا جي عجوبن ۾ سامل ڪيو ويو آهي. پر اهي عجوبا ڇو تيار ٿيا؟ فقط، راڻين کي خوش ڪرڻ لاءِ. بخت نصر جي ملڪه عاليه تريءَ تي بهشت گهريو، چئي، ”مون کي ڪوهه مريءَ جو نظارو گهرجي!“

راڻي ممتاز محل کي بادشاهه جي پيار جو ثبوت کپندو هو. سو، مسز بخت نصر کي گهر ويٺي هڪ عجوبو مليو ۽ مسز شاهجان کي ٻيو. پر سوچڻ جي ڳالهه اها آهي ته اهي تحفا ڪنهن وٽان هئا؟ بادشاهن وٽان يا پورهيتن وٽان؟ ساڳي وقت اها به سوچڻ جي ڳالهه آهي ته ڇا اهي عجوبا فقط راڻين لاءِ ٺهيا يا عظيم ڪاريگرن انسان ذات جي عظمت جو مستقل نشان ڇڏڻ لاءِ ايڏي جفاڪشي ڪئي.

(هيءَ سين خميس 26 جنوري 1989ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)