پاڪستان ۾ اڻٿيڻيون، ٿي رهيون آهن جڏهن فوجين معافي گهري!

خميس 4 مئي 1999ع

آئينو روزاني سچ ڪراچي

پاڪستان ۾ اڻٿيڻيون، ٿي رهيون آهن

جڏهن فوجين معافي گهري!



تاريخ ۾ شايد ڪا بہ ڳالھہ اڻ ٿيڻي ڪو نہ آهي. ڇا ٿي سگهي ٿو ۽ ڇا نٿو ٿي سگهي؟ ان سوال جو جواب ڏيڻ ممڪن ئي نہ آهي، ڇا توهان کي خبر آهي تہ پاڪستان ۾ سڀ کان طاقتور ادارو ڪھڙو آهي؟ هر ماڻهو جواب ۾ چوندو، ”اها بہ ڪا پڇڻ جي ڳالھہ آهي، فوج ئي سڀ کان طاقتور ادارو آهي!“ پر ڪالھہ ثابت ٿيو تہ فوج جا جوان بہ ايترا طاقتور ڪو نہ آهن جيترا اسان جا مولوي صاحب! ڇا توهان اها خبر ڪو نہ پڙهي تہ گمبٽ ۾ فوجي اهلڪارن مولوي صاحبن ۽ مذهبي ڌرين کان هٿ ٻڌي معافي ورتي آهي.

آخر اهڙي ڪھڙي ڳالھہ ٿي هئي جو فوجي صاحبن مولوي صاحبن کان معافي ورتي، ڇا تاريخ ۾، خاص ڪري پاڪستان جي تاريخ ۾ ڪڏهن ايئن ٿيو آهي تہ فوج پنھنجي ڪئي تي پشيماني ظاهر ڪئي هجي! ايئن ڪڏهن بہ ڪو نہ ٿيو آهي پر اڱاري ڏينھن گمبٽ ۾ ايئن ٿيو! هڪ ڏينھن اڳ فوجي اهلڪار جوتن سميت مسجد ۾ گهڙي آيا هئا ۽ رائفلون تاڻيون هئائون. مولوي صاحبن ۽ نمازين اشتعال ۾ اچي هڙتال ۽ احتجاج جو سڏ ڏنو تہ فوجي اهلڪار پنھنجن آفيسرن سميت اچي هٿ ٻڌي بيھي رهيا!

آئون، واقعي جي پس منظر ۾ نٿو وڃڻ چاهيان، آئون فقط اڱاري 4 مئي 1999ع واري ڏينھن جو پيش آيل هڪ واقعو بيان ڪري رهيو آهيان، ثابت ٿيو تہ پاڪستان ۾ ”اسلام جي قوت“ هاڻي ايتري اڀري چڪي آهي جو فوجي جوان مولوي صاحبن کان معافي وٺڻ جھڙا اڻ ٿيڻو ڪم بہ ڪري ويا! اڃا تہ ”مالاڪنڊ“ پري آهي پر هيءُ سڀ ڪجھہ مالاڪنڊ ۽ افغانستان واري اٿل جو ئي نتيجو آهي ۽ واقعن جو گراف ٻڌائي رهيو آهي تہ پاڪستان ۾ جمهوريت نہ، ڪا ٻي سوچ اڀري رهي آهي ۽ پاڙون هڻي چڪي آهي.

آهن تہ پاڪستان جا فوجي بہ ”اسلام جا سپاهي“ ۽ ڪي مولوي صاحب ايئن بہ چون ٿا تہ فوجيءَ کي جوتن سميت اجتماعي نماز پڙهڻ جي اجازت آهي، ان ڪري جنھن جاءِ تي هو نماز پڙهن ٿا اها سجدي جي جاءِ (مسجد) آهي ۽ خدا جي سڄي ڌرتيءَ تي ڪٿي بہ سجدو ادا ڪري سگهجي ٿو. (آئون پنھنجي طرفان ڪا بہ راءِ ڪو نہ ٿو رکان بس! ايترو ڄاڻان ٿو تہ سڄي دنيا ۾ ڪٿي بہ سجدو ادا ڪري سگهجي ٿو ڇاڪاڻ تہ ڌرتي پاڪ آهي پر اهو بہ ڏسان ٿو تہ سڄي دنيا ۾ ماڻهو جوتن سان هلن ٿا) زمين جو تقدس ايترو آهي جو جيڪر ان تي پير اگهاڙا ڪري هلجي پر اهو ڪيئن ممڪن آهي، ڌرتي ڪڏهن برف جھڙي سرد تہ ڪڏهن ٽامي جھڙي گرم ٿيو وڃي!

پر، ان جو مطلب اهو نہ آهي تہ سجدي ۽ نماز لاءِ مقرر ٿيل حدن اندر بہ ڪي ماڻهو، چاهي، اهي اسلام جا سپاهي ئي ڇو نہ هجن، حدون اورانگهي وڃن! نيٺ بہ هڙئي مسجدون ڪعبت الله شريف جون ڀينرون آهن ۽ انھن جو وڏو تقدس آهي. صرف مسجد ئي ڇو؟ ڪليسا، مندر ۽ اسٽوپا بہ احترام لائق جايون آهن، ڪو انھن جي احترام جون حدون اورانگهي وڃي تڏهن بہ ڏک ٿيندو ۽ ماڻهن جا جذبا مجروح ٿيندا.

ميان نواز شريف ۽ محترمہ ڀٽو هڪ ٻئي جي خلاف عجيب غريب تحريڪون هلائي سمجهي رهيا آهن تہ هو جمهوريت کي مضبوط ڪري رهيا آهن. ان قسم جي ”ڏاڙهي پٽ“ مان فائدو ڪي ٻيون ڌريون وٺي رهيون آهن ۽ بي حد منظم ٿي رهيون آهن. محترمہ کي نااهل قرار ڏنو ويو آهي، ان جو اثر ملڪ جي سياست تي ڪھڙو پوندو؟ ظاهر آهي تہ ماڻهن جون دليون ۽ اعتماد ٽٽي پيا آهن. ميان صاحب جو پنھنجي ذات ۾ اعتماد نہ، اهنڪار ڀرجي ويو آهي جنھن کي پاڻ تڪبر چئون ٿا. تڪبر، فطرت جي اصول ۾ انعام لائق نہ، سزا لائق عمل آهي. فطرت جو ڪم فطرت ڄاڻي، اسان بندن کي ڪھڙي طاقت!

ملڪ ۾ جمهوريت اڳتي ڪو نہ وڌي رهي آهي، پوئتي هٽي رهي آهي. آئون هڪ ڀيرو ٻيھر چوان ٿو تہ جمهوريت ملڪ ۾ پيش قدمي ڪو نہ پئي ڪري پر ان جا پير پوئتي آهن. هن وقت پاڪستان جي سر زمين تي مذهبي قوتون ۽ عالمي سيڙپڪار ادارا پيش قدمي ڪري رهيا آهن. توهان هڪ طرف مالا ڪنڊ کي ياد رکو ۽ ٻئي طرف گوادر پورٽ کان موٽر وي جھڙا منصوبا ذهن ۾ رکو! توهان سڀ ڪجھہ پاڻهي سمجهي ويندا.

جيڪڏهن جمهوريت کي پائيدار ٿيڻو هجي ها تہ پارليامينٽ ۽ بنيادي عوامي حق پائيدار هجن ها. اهو سسٽم بھتر کان بھتر هجي ها جنھن تي پاڻ اڃا ڪالھہ بحث ڪيو آهي. مون هنن ئي ڪالمن ۾ هڪ هفتو اڳ هڪ اڏامندڙ خبر جي حوالي سان چيو هو تہ هاڻي پراسرار ادارن جون ميريون اکيون سنڌ جي ڊيلٽا واري علائقي ۾ آهن. اها اڏامندڙ خبر اجهو هن ريت اخبار ۾ پڌري ٿي آهي تہ ”پورٽ قاسم وارو باندل ٻيٽ غير ملڪي ڪمپنين کي وڪڻڻ جون تياريون ڪيون ويون آهن. ان ٻيٽ جي 2678 ايڪڙ زمين اڳ ئي نيويءَ جي حوالي ڪئي وئي آهي. باقي 1330 ايڪڙ زمين غير ملڪي ڪمپنين کي وڪرو ڪئي وئي آهي. ڪئناڊا سميت ٻين ملڪن جون ڪمپنيون اهو ٻيٽ خريد ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويون آهن ۽ اهي رٿون وفاق ڳجھہ ڳوھہ ۾ تيار ڪري ورتيون آهن.“

ڳالھہ اتي نٿي کٽي. ٻہ ٽي ڏينھن اڳ توهان خبرون ٻڌي چڪا آهيو تہ سنڌوءَ تي بچاءُ بند سڌارڻ ۽ جتي جتي بچاءُ بند نہ آهي (ٺٽو ضلعو) فوجي ادار اهو بار پنھنجي سر تي کڻڻ لاءِ تيار آهي. سنڌ جا آبپاشي کاتي وارا ڪامورا سرپلس پول ۽ گولڊن شيڪ هينڊ لاءِ تياريون ڪري وٺن اها ابتدا آهي. ممڪن آهي تہ اڳتي هلي چيو وڃي تہ ايريگيشن کاتو هلائڻ ايريگيشن ڊپارٽمينٽ جي وس جي ڳالھہ ڪو نہ آهي. بس! ڊپ ان ڏينھن کان ٿو ٿئي جڏهن اسان جا فوجي جوان ڪنھن ڏينھن اهو چئي وجهن تہ مسجدون ۽ درسگاهون هلائڻ مولوي صاحب جي وس جي ڳالھہ ڪو نہ آهي ۽ ملڪ جون نظرياتي سرحدون سنڀالڻ لاءِ ضروري آهي تہ مسجدن جا پيش امام فوج مان کنيا وڃن!