ٻَچاڻي ڪوٽيرو

ٻَچاڻي ڪوٽيرو

هاڻي اسان ڳوٺ اميد علي برهماڻي وٽ ٻَچاڻي ڪوٽيري تي پهتاسين. اهو ماڳ تپي ٿاڻي عارب جي ديهه ٻچاڻيءَ ۾ آهي. هتي اصطلاحي لحاظ کان ڪوٽيرو ڪونه هو، البت هيٺانهين سطح جي هلڪي گول ميداني پوٺي تي 125X150 ميٽرن جي ڊيگهه ويڪر ۾ چوڙيون، سوراخدار ٺڪريون ۽ flint پکڙيل هئي. ان گول ميدان جي وچ کان ٿورو هٽيل جاءِ تي گول دائرو ٺهيل هو.

بارڻ جي ٻئي پاسي ۽ عثمان جي بٺيءَ کان اولهه ۾ 8 فٽ اوچو دڙو آهي، جنهن تي گول لسا پٿر ۽ ٺڪراٺو پکڙيل ڏسبو. ٻچاڻيءَ کان اتر اوڀر پاسي ڌاتو پاهڻي دور جو هي ماڳ وٿن جي لحاظ کان کٽل هو. پوءِ به پٿر مان ٺهيل اڏاوتن جون پيڙهن ۽ پٿر جا بليڊ 10X20 فٽن جي هڪ کڏي مان ’ڳاڙهي تي ڪاري‘ رنگ وارو ڄاتل ٺڪراٺو مليو. ٻچاڻيءَ وٽ هڪ ڦٽل لانڍيءَ جا آثار به آهن.



ٻَچاڻي لانڍي

ڪوٽيري کان واندا ٿي ٻچاڻي لانڍيءَ تي پهتاسين. انهن ٻنهي ماڳن جي نشاندهي مجمدار صاحب ڪري چڪو آهي. هتي انگريزن جي ڊٺل لانڍيءَ جي پويان اصل سائٽ آهي جيڪا 180X100 ميٽرن جي ميداني پوٺي تي پکڙيل آهي. هتان سوراخدار ٺڪري، flint جا ننڍڙا ٽڪرا، اڇو بليڊ مليا.

انهن کان سواءِ لانڍيءَ جي کپريل جون ناليون ۽ انگريزن جي وهسڪيءَ جي بوتلن جا ڀڳل شيشا به ٽڙيا پکڙيا پيا هئا. ٻنهي سائٽن تان اٽڪل ٻي لڳي ڌاري واندا ٿياسون.

”بخاري صاحب! اڳتي ڪهڙي ماڳ ڏانهن هلبو؟“ منهنجي خيال ۾ اڃا وڏو جهان رهيل هو ڇاڪاڻ ته مجمدار صاحب جي رپورٽ ۾ ڄاڻايل اڃا کوڙ ماڳ رهيل هئا.

”مير هاڻي مانين تي موٽندا ... !“ بخاري صاحب بي ساخته چيو، ”هاڻي ٿاڻي بولا خان موٽنداسين. اڄ جا ڇپيل (طئه ٿيل) پروگرام پورا ٿيا. باقي شام جو ڏسنداسون. طبيعت اجازت ڏني ته ڪو مندر ڏسنداسين!“

هاڻي پنهنجو سفر آرامده هو. گذريل برساتن ۽ رات جو پوندڙ گِهم سبب جبل جي هن حصي ۾ سٺي ساوڪ هئي لنب ريشم وانگر لهرون ٿي ڏنيون. ساڍي ٽين لڳي ٿاڻي بولا خان جي ريسٽ هائوس ۾ پهتاسون ته جهنگ ۽ شهر ۾ فرق جو احساس ٿيو.

اڄوُڪي ڪم جو بار لٿو ته بخاري صاحب موڊ ۾ جهونگارڻ لڳو:

”ديکتي هي سوال هوگيا،

آپ مُسڪرا ديئي، ڪمال هوگيا،

تم ني هاءِ، ميري زخم دل ڪو ڇُو ليا،

دور هون مين تيري دنيا سي،

ڪِيون ڇوڙا دامن ميرا!“

ٻن ڏينهن جي ٿڪاوٽ کانپوءِ شام جو ڪنهن پاسي نڪرڻ جي همٿ ئي ڪونه ٿي. هونئن به رمضان شريف جي مهيني ۾ الائي ڇو شهرن تي ٿڪاوٽ طاري ٿي ويندي آهي.