ٻارڙن جي خوابن جو خير!

آگسٽ 2005ع

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

ٻارڙن جي خوابن جو خير!

پاڪستان جي آزاديءَ جا ڪيترا سال پورا ٿيا؟ هاڻي تہ اهو نسل بہ پوڙهو ٿي ويو آهي جنھن 1947ع ۾ جنم ورتو هو. هن ملڪ جي ماڻهن ان آزاديءَ سان ڪيترا خواب جوڙيا هئا؟ ڪنھن جا ڪيترا خواب پورا ٿيا؟ ڪنھن جا ڪيترا خواب چڪنا چور ٿيا؟ هر ڪو پنھنجي جيون ۽ خوابن جو حساب پاڻ هڻي! هر هڪ اڻپورو خواب هڪ اڻ ڇپيل ڪتاب جھڙو آهي.

جڏهن آئون پنھنجي ذاتي ماضيءَ ڏانھن ڏسان ٿو تڏهن مون کي ”پئي اڏامي ڌوڙ!“ وارو منظر نظر ٿو اچي. هيترن تلخ تجربن جي باوجود مون اڃا تائين انسانيت ۽ سنڌوءَ جي مٽيءَ مان اميد نہ لاٿي آهي، انڪري ايندڙ نسل کي ورثي ۾ مايوسي ڏيڻ جي ضرورت نہ آهي. ضروري نہ آهي تہ اسان جنھن ڌوڙ ۽ ڌڌڙ مان لنگهياسون يا جيڪي ڪوڙا سچا جمهوري منظر ڏٺاسون، ايندڙ نسل بہ خدانخواستہ اهڙين حالتن مان گذرندو!

پاڪستان جا ننڍڙا ننڍڙا اسڪولي ٻارڙا ( جن ۾ سنڌي ٻارڙا بہ شامل آهن) آزاديءَ جو هفتو ايتري تہ جوش خروش سان ملهائي رهيا آهن جو جهوني ٽهي حيران آهي تہ نيٺ هنن کي اڳتي ڇا نظر اچي رهيو آهي؟ سندن اکين ۾ هزارين محبتون، احترام، اميدون ۽ خواب سرجهندا ٿا نظر اچن! خدا ڪري تہ انھن جا خواب اسان جي خوابن وانگر نہ ڀرن.

ملڪ جو حاڪم ۽ ان سان جڙيل ” قومي دانشور“ طبقو بار بار ميڊيا تي اچي چوي ٿو، ”شڪر ڪريو جو توهان هڪ آزاد ملڪ جا رهواسي آهيو، توهان کي آزاديءَ جو احساس ۽ قدر نہ آهي!“ هنن صاحبن کي اسان ڪھڙو جواب ڏيون؟ هنن لاءِ ملڪ جون حالتون ئي آئينو آهن. ”آزاد ملڪ! آزاد ملڪ!“ جي رٽ ايتري تہ وڏي پئماني تي لڳي آهي جو هاڻي ملڪ جا طوطا بہ شرمندا ٿي ويا آهن.

ننڍڙو نسل نئين سر پنھنجين اکين ۾ عظيم وطن جا خواب گڏ ڪري رهيو آهي. خدا ڪري تہ انھن جا خواب تعبير ٿين! پاڪستان ٺھڻ کانپوءِ ڄاول ٽهيءَ شيخ اياز جي لفظن ۾ ”جڏهن جڏهن وطن کي ضرورت پئي، پنھنجا هڏ ڪاٺيون ڪري ٻاريا“ هئا. سچ پچ، پاڪستان ٺھڻ کانپوءِ پيدا ٿيل ٽهي پنھنجي ماضي تي شرمنده نہ آهي. ان نسل انسان دوستي، ترقي پسندي ۽ جمهوريت لاءِ جيڪا جدوجهد ڪئي ان جي شاهدي ان دور جي قيد خانن جا رجسٽر ڏيندا.

وقت تمام تيزيءَ سان گذري ٿو، اڄ اسان جي ٻارن کي بہ خبر نہ آهي تہ اسان جي وڏڙن تي هن ملڪ ۾ ڇا ڇا ٿي گذريو آهي؟ اسان جا ٻار اسان کان پڇن ٿا، ”بابا! تون جيل ڇو ويو هئين؟ جيل تہ خراب ماڻهو ويندا آهن! چاچي فلاڻي مون کي ٻڌايو آهي تہ تون کوڙ سال جيل ۾ هئين!“ ڪو مهربان منھنجي مدد ڪري ۽ مون کي ٻڌائي تہ هنن ڪچڙن ذهنن کي ڪو شخص ڪيترو ڪوڙو سچ ٻڌائي! شايد ڪڏهن هو پاڻ ئي تاريخ ۾ پڙهن تہ سندن ڄمڻ کان اڳ سندن وڏڙن سان هن ملڪ ۾ ڇا ۽ ڇو ٿيو؟ آئون نئين نسل جي خوابن ۾ پنھنجن تلخ تجربن ۽ ڀوڳنائن جي اظهار سان مداخلت ڪرڻ نٿو چاهيان!

اڄ پاڪستان ۾ ڇا ڇا پيو ٿئي؟ اهو ٻڌائڻ جي ضرورت ان ڪري ڪو نہ آهي جو خدا جي فضل ۽ ڪرم سان هاڻي بيشمار اخبارون ۽ ٽي وي چئنل ايتري سرگرميءَ سان ڪم پيا ڪن جو ڪا اخبار پڙهو يا نہ پڙهو، ڪو چئنل ڏسو يا نہ ڏسو، خبرون پاڻمرادو توهان تائين پھچي وڃن ٿيون، شرط رڳو ايترو آهي ڪو شخص مون وانگر بي سبب ڪنھن ويران گڦا ۾ ويٺل نہ هجي! اڄڪلھہ ملڪ ۾ مڪاني ادارن جون چونڊون پيون هلن. هن مهم دوران ڪيترا ماڻهو ماريا ويا؟... ۽ ڇو؟ فقط ان لاءِ تہ ڪو خاص شخص ناظم ٿئي ۽ ڪو خاص شخص نائب ناظم نہ ٿئي! هن ملڪ جي ماڻهن جي حب الوطني ڪھڙي درجي تي پھتل آهي؟ آئون ڪجھہ بہ ڪو نہ ٿو چوان، هن ملڪ جي بالغ شعور ۽ هٻڇ ڀريل خوابن جو هڪ روان مثال توهان ۽ اسان جي سامهون آهي.

هن وقت، عملي طرح هي ٽيون نسل آهي، جنھن جي هٿ ۾ پاڪستان جون واڳون آهن پر نسل بدلجڻ سان ڇا ٿو ٿئي، جيستائين اقتدار جون واڳون مڪمل جمهوري طريقي سان عوام کي منتقل نہ ٿيون ٿين ۽ جمهوري قدرن تي سختيءَ سان عمل نہ ٿو ڪيو وڃي! آئون مڪاني ادارن کي اختيارن جو مخالف نہ آهيان، پر جنھن نموني سنڌ جي فطري اتحاد ۽ تاريخي حيثيت کي ٽوڙڻ لاءِ مڪاني سطح تي برادريون پاڻ ۾ ويڙهايون ويون آهن ۽ اقتدار کي قبائلي سطح تي لاهي ۽ ورهايو ويو آهي، آئون ان کي جمهوري عمل نہ ٿو چئي سگهان! هيءَ ڪھڙي جمهوريت آهي، جيڪا چوڻ ۾ تہ عوام لاءِ آهي پر ان ۾ ڪا بہ عوامي سياسي پارٽي پنھنجو پروگرام مڪاني سطح تي نٿي ڏيئي سگهي!

پاڪستان جو جهنڊو 14 آگسٽ جي ماحول ۾ ڦڙڪي ٿو، ان جي سرسبز سحر ۾ ننڍڙن ننڍڙن ٻارن جي اکين ۾ اميدن جا ڏيئا ٽمڪن ٿا ۽ اسان جون دليون امريڪا کي وچ اوڀر ۽ ڏکڻ ايشيا جو ماحول ڏسي زور زور سان ڌڙڪن ٿيون. اسان جيڪو هاڻي بہ مطمئن ٿي ڊگهن اوجاڳن کانپوءِ واري ڊگهي ننڊ ڪريون، پر هن ڇرڪائيندڙ ماحول ۾ ڪھڙيون ننڊون؟ ۽ هي جو ”سڀ خير! سڀ خير! ۽ ترقي! ترقي!“ جو راڳ پيو الاپجي سا ڪھڙي مشڪري آهي؟ ڇا دنيا ايتري ننڍڙي آهي جو اسان جي ماڻهن کي اها خبر ئي ڪو نہ آهي تہ پاڪستان ترقي ۽ امن امان جي معاملي ۾ ڪٿي بيٺو آهي؟ سياسي طور ڪيتري پستي آهي؟ ملڪ کي ان پستيءَ ۾ ڪنھن مبتلا ڪيو آهي؟ ۽ اهو بہ تہ پاڪستان کي جنھن طريقي سان هلايو پيو وڃي، ان سان هي سفر ڪنھن بلنديءَ تي نہ پر پاتال جھڙي ڪنھن پستيءَ تي ختم ٿيندو. هي منھنجي ذاتي راءِ آهي، ضروري نہ آهي تہ پڙهندڙ ان سان سهمت هجن!

اسان جي اڄوڪي فقرائي ڳالھہ سڀاڻي سچ ثابت ٿيندي، فقير اڄ کان ٽيھہ سال اڳ جن خدشن جو ذڪر ڪندا هئا، اهي وقت سان نہ رڳو درست ثابت ٿي چڪا آهن پر قوم کي ان کان بہ خراب حالتن مان گذرڻو پيو آهي. اهي ٽيھہ سال اڳ جون ڳالهيون هيون. هاڻ پل هيٺان گهڻو پاڻي گذري چڪو آهي ۽ ڪيترو بہ ”يوٽرن“ کائڻ جي ڪوشش ڪجي، اوستائين نٿو پھچي سگهجي، جتي هجڻ ضروري هو. غير سياسي روين سبب 1973ع وارو آئين بہ هيٺ مٿي ٿي ويو. سياسي تجزئي نگار رڙيون ڪندا رهيا تہ اهو آئين پنھنجي اصل شڪل صورت ۾ بحال ڪريو! پر وقت جي ڪنھن بہ حاڪم کي اها ڳالھہ پسند نہ آئي. هاڻي صورتحال اها آهي تہ جو اهي رڙيون ۽ ان آئين جي بحالي جون ڳالهيون بہ ڪم جون نظر نہ ٿيون اچن. هاڻي ”ڪجھہ ٻيو“ ۽ ”اڃا اڳتي“ جون ڳالهيون ۽ پڙاڏا ٿا ٻڌجن، خدا هن ملڪ جي ٻارڙن جي خوابن جي سٺي تعبير ڪري!