وهابين يا غير مقلدن جا عقيدا

جنت جو حقدار ڪر. اها دعا ته سڀ کان سهڻي آهي. والله اعلم بالصواب.

پنجون الزام هي آهي ته وهابي ڏهي، چاليهي ۽ سالياني جي خلاف آهن. مونکي خبر ناهي ته ڏهو چاليهو يا ساليانو ڇا آهن فقط اها خبر اٿم ته رمضان مبارڪ جي پوين نون يا ڏهن ڏينهن ۾ مسجد ۾ ويهي اعتڪاف ڪبو آهي ۽ رسول الله ﷺ جن پنهنجي پوئين رمضان ۾ ويهن ڏينهن جو اعتڪاف ڪيو هو. پر جيڪڏهن اصحاب سڳورا ڏهو، چاليهو ۽ ساليانا ڪندا هئا ته پوءِ وهابي مردود چئبا جو اصحابن سڳورن جي طريق عمل کان منهن ٿا موڙين. پر صحيح بخاري ۾ ڏهي، چاليهي ۽ سالياني جو باب ئي ڪونه ٿو لڀي. متان ڪانڌپي ۽ جماڻن وانگر ڏها، چاليها ۽ ساليانا به ملن پنهنجي پيٽ ڀرڻ لاءِ ٺاهيا آهن؟

ڇهون الزام وهابين تي هي ٿو لڳايو وڃي ته وهابي شفاعت کان انڪار ٿا ڪن. مان ڀانيان ٿو ته شفاعت کان انڪار ڪونه ڪندا هوندا، مگر ان جي سمجهاڻي اسانجي سنڌ جي مولوين صاحبن جي خيالن سان موافق نه هوندي. هن بابت مان اڳئي ڪجهه لکيو آهي. وڌيڪ لکڻ جو ضرور ڪونهي. شايد وهابي چون ٿا ته رسول ﷺ جن شفاعت تڏهن ڪندا جڏهن کين اذن (اجازت) ملندي ۽ اسانجا مولوي صاحب فرمائين ٿا کين اذن اڳئي مليل آهي. ان جو فيصلو رسول الله ﷺ جي قولن يا مشهور اصحابن سڳورن جي متفق راءِ موافق ٿيڻ گهرجي. جيڪڏهن اهڙو قول يا متفق راءِ موجود ڪونه هجي ته اجايو مغز ڇو کپائجي. انهيءَ سوال جو جواب ڪهڙو به هجي سڀڪنهن حالت ۾ اسانکي ته ضرور گناهن کان پرهيز ڪرڻ ۽ چڱن ڪمن ڪرڻ جي دائمي ڪوشش ڪرڻ گهرجي.

ستون الزام هي آهي ته وهابي رسول الله ﷺ جي روضي مبارڪ جي زيارت لاءِ سفر ڪرڻ کي حرام ٿا سمجهن. زيارت ڪرڻ ته چڱو ڪم آهي باقي خاص طرح فقط زيارت لاءِ سفر ڪري مديني منور ۾ پهچڻ تنهن بابت به رسول الله ﷺ جيڪو قول صادر فرمايو ۽ اصحابن سڳورن جي قول ۽ فعل موافق پنهنجي راءِ قائم ڪرڻ گهرجي. جيڪڏهن قول ۽ فعل موجود ڪونهي ته انهيءَ بابت بحث مباحثي ڪرڻ جو ضرور ڪونهي ۽ هروڀرو دور کان مسافري جي تڪيلف ۽ خرچ ڪرڻ جو ضرور ڪونهي. نه ته به اعتدال کان ٻاهر نه وڃجي. گهڻائي ڪم چڱا آهن پر انهن چڱن ڪمن ۾ به حد کان ٻاهر وڃڻ نقصان ڪار آهي. اسلام موجب سڀ ڪم ۾ اعتدال کان ڪم وٺجي. هڪڙي ڳالهه ڪندا آهن ته ٿورا ورهيه ٿيا ته هڪڙو رواجي ماڻهو مدينه منور پي ويو. جڏهن اٺ تان روضي مبارڪ جي نيلن تي نظر پيس تڏهن اٺ تان لهي وٺي ڀڳو ۽ ڀڄندي ڀڄندي روضه مبارڪ وٽ ته پهتو پر اتي وڃڻ سان دم ڏنائين. عام ماڻهو ان شخص جي انهيءَ فعل جي بيحد تحسين ٿا ڪن ۽ کيس ولي ۽ شهيد ٿا چون. ڀانئجي ٿو ته هئو به جاهل. جيڪڏهن جاهل هو ته رسول الله ﷺ جي سڪ ڪيئن ٿيس. سڪ ته انهيءَ کي هئڻ گهرجي جنهن کي رسول الله ﷺ جي اوصافن ۽ اخلاقن ۽ نيڪ عملن جي خبر هجي. پر سمجهو ته ڪنهن کي سچي سڪ به آهي ۽ انهي سڪ جي ڪري روضي مبارڪ جي زيارت لاءِ به وڏي سڪ سان ٿو وڃي ته به ايتري قدر اعتدال کان ٻاهر وڃڻ جو سر به هليو وڃي، سو اسلام جي تعليم کان ٻاهر آهي. توهان چوندؤ ته هن جو ڏوهه ڪهڙو؟ هو سڪ جهلي نه سگهيو. اها ڳالهه ٺيڪ آهي. سندس ڏوه برابر ڪونهي پر سندس جهل جو ڏوه ته آهي. کيس علم ۽ عقل هجي ها ۽ اسلام جي تعليم جي خبر هجي ها ته سمجهي ها ته سچي سڪ آهي رسول الله ﷺ جي پيروي ڪرڻ آهي پاڻ ﷺ جن فرمايو آهي ته جيڪي چڱا عمل ڪندا پوءِ ڪٿي به هجن سي مرڻ بعد مون سان ائين گڏ هوندا جيئن منهنجون آڱريون هڪ ٻئي کي ويجهيون آهن.

اٺون الزام هي لڳايو ٿو وڃي ته وهابي لفظ ”يا رسول الله“ سان ندائي غئب ڪرڻ کي حرام ٿا سمجهن. اسانکي لفظن سان ته ڪم ڪونهي پر انهن جي مفهوم سان ڪم آهي. التحيات ۾ به يا ايهالرسول چئجي ٿو. ڪن لکيو آهي ته التحيات ۾ ڀلي چئجي مگر هونئن نه چئجي. اهڙيون فتوائون اڳوڻن عالمن جون به لکيون اٿن. منهنجو خيال آهي ته جيڪڏهن اسلام جو علم سچ پچ ماڻهن کي هجي ته پوءِ يا رسول الله چوڻ ۾ حرڪت ئي ڪونهي پر علم نه هئڻ ڪري لفظ مان گهڻا ماڻهو اهڙي معنيٰ وڃي ٿا ڪڍن جو رسول الله ﷺ کي هر جا حاضر ناظر ۽ سڏ ٻڌندڙ ۽ مجيب الدعوات ٿا سمجهن. مگر اهي صفتون خاص الله تعاليٰ جي لاءِ آهن.

نائون الزام هي آهي ته وهابي چون ٿا ته الله تعاليٰ کان سواءِ ڪنهن کي به تعظيم ڏيڻي نه آهي. تعظيم ٻي ڳالهه آهي ۽ عبادت ٻي ڳالهه آهي. تعظيم والدين کي، استاد کي، نيڪن ۽ بزرگن ۽ عالمن وغيره کي به ڏيڻي آهي. خود نجدي به پنهنجي بادشاه کي تعظيم ڏيندا هوندا ۽ حجر اسود کي چمي ڏيندا هوندا. حديث شريف ۾ آهي ته، اکرموا اولاد کم- پنهنجي اولاد کي عزت ڏيو. قرآن شريف ۾ آهي، وَ مَنْ یُّعَظِّمْ شَعَآئِرَ اللهِ فَاِنَّہَا مِنْ تَقْوَی الْقُلُوْب- يعني جيڪو الله تعاليٰ جي نشانين جي تعظيم ٿو ڪري ته پوءِ اها تعظيم تقويٰ ۽ پرهيزگاري آهي. پر هن آيت جو مطلب آهي ته جيڪي سچ پچ الله تعاليٰ جون نشانيون آهن انهن جي تعظيم ڪجي نه انهن جي جيڪي انسانن خلفاء راشدين بعد ٺاهيون يا رواج ۾ آنديون. مثلا شعائر الله مون قبن جي معنيٰ نه وٺجي. الله تعاليٰ ۽ رسول مقبول ﷺ ڪونه سيکاريو ته قبا ٺاهيو ۽ انهن جي تعظيم ڪيو. قبا خلفاء راشدين کان پوءِ ٺهڻ ۾ آيا ۽ قبن به نسبت اڳئي مان ڪجهه لکيو آهي. وڌيڪ لکڻ جو ضرور ڪونهي.

ڏهون الزام وهابين تي هي آهي ته هو نٿا مڃن ته ڪو اهل مماتي وارا ٻڌي سگهن ٿا. مون پڙهيو آهي ته خود بي بي عائشه  تنهن به ائين فرمايو آهي. تنهن هوندي به مان ڀانيان ٿو ته گهڻن اصحابن جي راءِ آهي ته مئا ٻڌن ٿا. مگر اصحاب سڳورا اهڙن مسئلن کي ڪجهه وزن نه ڏيندا هئا. مگر پوءِ اهڙو زمانو آيو جو سوين مسئله پيدا ٿي پيا. مثلن قدر و جبر جو مسئلو ۽ اُهو مسلئو ته قرآن شريف قديم آهي يا احادث وغيره وغيره. انهن تي ايترو ته زور ڏنو ويو جو وڏا وڏا امام ننڍڙن اختلافن سببان فسق ۽ ڪفر جون فتوائون ڏيڻ لڳا. مگر امام اعظم سڳوري بار بار اعلان ڪيو ته ڪو به اهل قبله ڪافر ناهي سڀ ڪو اهل قبله مسلمان آهي. اڄوڪي زماني ۾ خسيس مسئلن تي گهڻو زور ڏنو وڃي ٿو. اُٰهي مسئلا جيڪڏهن قرآن شريف يا حديث مان چڱي طرح ثابت ٿي سگهن ته جيڪر اختلاف ڇو هجي. وهابي شايد نه ٿا مڃن ته اهل مماتي وارن کي شعور يا ادراڪ آهي. يعني هو نٿا ڄاڻن ۽ سمجهن ته دنيا ۾ ڇا ڇا ٿو هلي ۽ هو دنيائي امورن ۾ ڪو دخل ڏيئي نٿا سگهن نڪو مدد ڪري ٿا سگهن. مکيه سوال اهو آهي ته هنن کان مدد گهرجي يا نه تنهن به نسبت مان اڳئي گهڻو ڪجهه لکيو آهي وڌيڪ لکڻ مناسب نه ٿو لڳي.

ٻيا به گهڻائي الزام وهابين تي لڳايا ٿا وڃن. مان اڳئي لکيو آهي ته مان وهابين جا ڪتاب ڪونه پڙهيا آهن. خبر ناهي ته اُهي سچا آهن يا نه. جيڪڏهن سچا آهن ته خبر نه آهي قطعي انڪار ٿا ڪن يا ڪي شرط اُ