نواب شبير احمد چانڊيو

�ه کوھه- جبل جي ھڪ بند ڍوريءَ جي پاڙ ۾ ھڪ وڏي ۽ قدرتي غار نما کڏ آھي- جنهن جي ڇت ۾ برساتي گھارن سبب ھڪ وڏو سوراخ ٿي پيو آھي- جڏھن مِينهن پون ٿا- تڏھن پاڻي ان سوراخ مان شاھي نيساري وانگر ڏاڍي زور سان ھِن اونهي کڏ (کوھه) ۾ پوي ٿو- ۽ پوءِ ان کَڏ جو اضافي پاڻي ان جي وات مان اُٿلي ڍوري ۾ وھي ھلي ٿو-
محمد خان کوھه جي مُنهن تان انگريزن جي زماني جو سِڪو لڌو- -ھي سِڪو ھتي ڇا پيو ڪري؟-
-ڪنهن ياتريءَ باس باسيندي اھو سڪو کوھه ۾ اُڇلايو ھوندو جيڪو برساتي نيساري جي زور سبب کوھه مان نڪري ٻاھر اچي پيو آھي-- اھا راءِ به محمد خان ئي قائم ڪئي- ايئن ٿي سگھيو ٿي- سنڌ ۽ ھند ۾ اھا عام رسم آھي- ھي به ھڪ تيرٿ ھو- اھو سنڌ جي عام ھندو ۽ مسمانن جو عقيدو آھي ته ’جتي پاڻي آھي - اُتي ھو ’پاڻ آھي--
’شاھه کوھه‘جي نالي جي نسبت ڪنهن سيد سان ڪو نه ٿي لڳي- ’شاھه‘ معنيٰ شاھي- يعني ’وڏو‘- ھن شاھي کوھه جو پاڻي ھن وقت پيئڻ جھڙو نه آھي ڇاڪاڻ ته ان غار جي ڇت چمڙن سان ڀريل آھي ۽ پاڻيءَ ۾ پوندڙ انهن جي پولڙين چڱو تعفن پيدا ڪيو ھو-
-پاڻي سخت ٻاڙو آھي- انڪري فقط جھنگلي جانور خاص ڪري گَڊَ اتي ايندا رھندا آھن --- ھي ڏسو! ھي ڊگھيون پولڙيون گَڊَ جون آھن --- ٻه ڏينهن اڳ جون آھن --- ۽ ھي پولڙيون ٻڪرين جون ---- محمد خان پولڙيون ڏسي ٻُڌائي سگھيو ٿي ته ھتي ڪھڙو شڪار ڪڏھن آيو- ۽ وري ڪڏھن ۽ ڪھڙي وقت اچڻ جو امڪان آھي!
ڪُنڀ جي بلڪل سامھون اھو کُڏڻو ھو- جنهن ۾ محمد خان شڪار لاءِ اچي ويھندو ھو- -ھي (گڊ) ڏاڍا ٽاھڙ ٿين ٿا- جيڪڏھن ٿورو به شڪ پين ته ٻه ٻه ٽي ٽي ڏينهن پاڻيءَ لاءِ ھيٺ ڪونه لھندا--
ھر علائقي جي پنهنجي لُغت آھي- جبل ۾ کُڏڻي کي ’پاراڻو- چوندا آھن- پٿرن جي اوٽ ۽ انهن جي مٿان جھنگلي وڻن جون ٽاريون ! شڪاري ڪلاڪن جا ڪلاڪ بلڪه ڏينهن جا ڏينهن انهن پاراڻن ۾ ويھي پيا انتظار ڪندا آھن-
-ڇا علائقي ۾ مٺي پاڻيءَ جو ڪو چشمو نه آھي جو گَڊ ھي خراب ۽ مريضاڻو پاڻي پيئڻ اچي ٿو؟- مون محمد خان کان پڇيو-
-آھي! ڇو ڪونه آھي- پر گَڊ ٻاڙو پاڻي پسند ڪري ٿو --- ھي ڏسو! ھي نشان! اھي ھنن اُڀين ڇِپن تان ٽپندا ھيٺ لھندا آھن-- محمد خان ڇِپن تي گڊن جي کُرن سبب پيل گَھڪن ڏانهن ڌيان ڇڪايو- -ھتان ڪافي مشڪل رستو اٿن- پر اتان ئي ايندا ويندا آھن --- کوھه تي ھيٺ لھڻ کان پوءِ سڀ رستا بند اٿن- کليل پاسي اسان جو پاراڻو آھي- انڪري واپسيءَ جو وري به اھو ئي مشڪل رستو اٿن-- ھي محمد خان لاءِ شڪار جو سڀ کان ويجھو ۽ پسنديدھه ھنڌ ھو-
اسان تيرٿ ڪُنڀ تائين نه وڃي سگھياسون جتي ھندو لوڪ پاڪ ھند ورھاڱي کان اڳ سيڙجي ويندا ھئا- واپسيءَ جو سفر شروع ٿيو- ڍوري ۾ جھنگلي گاھه ٻوٽا جام ھئا پر چَرڻ وارو ڪو به ڪونه ھو- سواءِ ھڪ سگھاري ڳئونءَ جي- جيڪا ان وقت خبر نه آھي ته ڪٿان گور چرندي ھتي پھتي ھئي- اھا به اوپرن انسانن کي ڏسي ٽاھڙ جھنگلي مال وانگر ھڪ رنڀ ڪري مخالف رخ ۾ ڊوڙندي ھلي وئي- ’سو- ان ريت هن خطي ۾ اهو ڳائو نسل ڪنهن زماني ۾ جهنگلي حالت ۾ ڌڻ ڪري سگهمندو هو!- مون سوچيو-
-ھيءَ ساوڪ ان ڪري آھي جو ھن شڪار گاھه ۾ مال ڇڏڻ جي منع آھي!- محمد خان چيو- مون گاھه ٻوٽن کي غور سان ڏٺو- ھن ماحول ۾ ’ڪول مير- جو ڦِڪي رنگ وارو گُل مون کي ڏاڍو خوش محسوس ٿيو- واپسيءَ ۾ جيپ تائين پنڌ ھلندي ھڪ ھنڌ ڪليم ٿورو جھُڪيو ۽ ھڪ گول پٿر کنيو- پھرين اُٿلائي پُٿلائي ڏٺو ۽ پوءِ مون کي ڏيئي ڇڏيائين - مون به پٿر کي اُٿلائي پُٿلائي ڏٺو- ان ۾ ڪنهن پنڊپھڻ ٿي ويل حياتيءَ جا نشان ھئا- ٽريشري دور جو ڪو گُل يا ڀنڀوريءَ جھڙو ڪو جيت!

واپـسـي
اَڌ ڪلاڪ کان پوءِ اسان نواب شبير خان جي اوطاق ۾ ڪافي پي رھيا ھئاسون- ھن ڀيري اڪثر ذڪر لوئس فليم جو ھو- جنهن نوابن سان دوستيءَ سبب ھن علائقي ۾ آرڪيالاجيءَ جي حوالي سان چڱو خاصو ڪم ڪيو ھو-
اڄوڪي پنڌ اسان تي چڱيءَ طرح واضح ڪري ڇڏيو ھو ته شانهر جي سفر لاءِ نه رڳو نوابن جي اجازت ضروري آھي- بلڪه اھو شبير خان ۽ محمد خان جي سھڪار کان سواءِ ممڪن ئي نه آھي- شبير خان ۽ محمد خان جي موجودگيءَ جو فائدو وٺي ڪليم نئه شانهر جي سفر واري خواھش ورجائي-
-ويلڪم! توھان جڏھن به اچو- بس اڳواٽ ٻُڌايو- انتظام ٿي ويندو!- شبير خان چيو- -اسان سڀاڻي نه- پَرينهن ڇنڇر ڏينهن صبح جو اٺين لڳي ھتي اينداسون- (اھو ئي پروگرام اسان ڀائي خان وارن کي به ڏيئي آيا ھئاسون) توھان ڀائي خان کي يا جنهن کي به مناسب سمجھو- چوائي ڇڏيو!- ڪليم چيو-
-ٺيڪ آھي! آئون ھتي ئي ھوندس- پرينهن توھان اچو- ھتي انتظام مڪمل ھوندو!- شبير خان چيو-
محمد خان کي سندس اوطاق تي ڇڏي- اسان لاڙڪاڻي جو رُخ ڪيو- ميلي جي موٽ سُٺي نه ٿيندي آھي- پر ھتي ته ميلو مَتو ئي ڪونه ھو- جبل ھن ڀيري به اسان کي رستو ڪونه ڏنو ھو- اسان سڄو ڏينهن بُک تي رھيا ھئاسون- بس ھڪ سليماني چانهه- ھڪ ڪوپ ڪافيءَ جو- ۽ کجور جون ڪجھه ڳڙيون نصيب ٿيون ھيون- جيڪي ڪليم اھڙي ايمرجنسيءَ لاءِ کڻندو آھي-
لاڙڪاڻي پھچندي پھچندي رات پئجي وئي- ڪليم کي ڪراچي موٽڻو ھو- ھُو سڌو بِلو لائين اسٽاپ تي لٿو- اتفاق سان بس تيار ھئي ۽ ٽڪيٽ به ملي ويس- تڙ تڪڙ ۾ ٻئي ڏينهن جو پروگرام ايئن رٿيو ويو ته آئون لاڙڪاڻي کان نڪري مقرر وقت تي شاھه گودڙيي پھچندس ۽ ڪليم ڪراچيءَ کان باءِ روڊ اڌ رات جو نڪري- صبح جو نائين لڳي تائين نواب شبير خان جي اوطاق تي پھچندو- اصل ۾- ھِن ئي ھفتي خيرپور يونيورسٽيءَ ۾ قديم آثارن واري شعبي ھڪ بين الاقوامي ڪانفرنس رکي ھئي- جنهن ۾ ڪليم کي به پھچڻو ھو- اوڏانهن وڃڻ لاءِ ھن کي ڪراچيءَ ۾ ڪجھه تياري ڪرڻي ھئي-
ڪليم جو ڏنل پروگرام منهنجي دماغي حساب ۾ ڪونه ٿي آيو- پر مون ڪليم کي ھميشھ پروگرام ۽ وقت جو پابند ڏٺو ھو- ڇا ھُو پھچي سگھندو؟ اھو ئي سوچي سوچي آئون لاڙڪاڻي ۾ پنهنجي شمس اسڪول واري گھر موٽي آيس ۽ چوويھن ڪلاڪن کان پوءِ نصيب ٿيل ماني کائي سمھي پيس-

شانهر ڏانهـن ٽـيـھـر ڪوشـش
ڇنڇر - 27 ڊسمبر- 2003
ان رات لاڙڪاڻي جو سُڪو سيءُ نرين ۾ لھي ويو ھو- ۽ چُڪ جي پُراڻي تڪليف اُٿلائي وڌي ھئائين- مون کي سڀاڻي جبلن ۾ وڃڻو ھو ۽ ھن وقت آئون بستري ۾ پاسو ورائڻ کان به لاچار ھئس- معمولي چُرپر سان به سُور وچان دانهن نڪري ٿي وئي- سڀاڻي جو ڇا ۽ ڪيئن ٿيندو؟ مون کي شاھه گودڙيي تي وقت سِر پھچڻو ھو-
مون کي پَڪ ھئي ته ڪليم ڏنل پروگرام موجب پھچي نه سگھندو- ايتري مختصر وقت ۾ ڪراچي وڃي موٽڻ ناممڪن ھو- سو به باءِ روڊ! سخت جسماني تڪليف سبب مون وٽ به مناسب عذر ھو ته مقرر ڏينهن تي سفر نه ڪيان ۽ سفر ڪجھه ڏينهن لاءِ ملتوي ڪجي! پر ڇا ڪليم سچ پچ پروگرام موجب ايندو؟ مون تصديق لاءِ جمعي ڏينهن شام جو ھن سان موبائل تي رابطو ڪيو- -پروگرام پڪو آھي يا ان ۾ ڪا ڦير ڦار آھي؟- مون پڇيو ھو-
-ھن مھل تائين ته پڪو آھي- پاڻ سڀاڻي ملنداسون!- ڪليم پنهنج�