مسلمانن ۾ ٽي فرقا

مسلمانن ۾ ٽي فرقا

اڄوڪي زماني ۾ ترقيءَ جي نقطئه نظر سان ڏسبو ته مسلمانن ۾ (خواه ٻين مذهبن ۾) ٽي فرقا آهن. هڪ فرقو انهن جو آهي جي اڄ ڪلهه جي عقل ۽ سائنس ۽ يورپي ترقي ۽ تهذيب جي اثر هيٺ اچي مذهب کي اجايو ۽ بي سود سمجهڻ لڳا آهن. ٻيا اهي جيڪي اڌ پڙهيل مولوي ۽ ملان ۽ عوام الناس آهن، جن کي عقل ۽ تميز ايتري به ڪانهي جو ڪنهن به متي يا خيال بابت چئي سگهن ته قرآن شريف ۽ حديثن سان موافق آهي يا مخالف. اهو فرقو اهڙو خوش اعتقاد آهي جو جيڪي به وڏن چيو آهي يا شاعرن چيو آهي تنهن کي سچ سمجهندا آهن. ٽيون فرقو انهن جو آهي جو سڌيءَ طرح قرآن شريف ۽ صحيح حديثن کان ڪم وٺن ٿا ۽ اوائلي تفسيرن ۽ اصحابن سڳورن جي عملن سان موافقت ٿا رکن. اهو فرقو گهڻي قدر عقل کان ڪم وٺي ٿو. انهن کي اڪثر ڪري اهل الحديث يا غير مقلد يا وهابي سڏيو وڃي ٿو، اگرچه هو سچ پچ وهابي نه آهن. هاڻي انهن ٽن فرقن به نسبت ڪجهه نه ڪجهه بيان ڏبو.

يورپي ترقي ۽ تهذيب جا گرويده ايتري حد کي پهچي ويا آهن جو اُهي مسلمان ئي نه رهيا آهن. هو فقط منافقي طور پاڻ کي مسلمان سڏائين ٿا ڇو ته هنن جا تعلقات مسلمانن سان آهن. جيڪڏهن پاڻ کي مسلمان نه سڏائين ته تڪليفن هيٺ اچي ويندا. مگر منافقي ڪفر کان به خراب آهي. منافقي اسلام کي سخت صدمو ۽ شڪست ٿي پهچائي. ڇو ته نادان عوام الناس مسلمان سندن اسلامي احڪامن کان غفلت ۽ منهن موڙ ڏسي پاڻ به بي دين ٿي ٿا پون. پهاڪو آهي ته الناس علي دين ملوڪهم يعني عام ماڻهو پنهنجي بادشاهن جي روش ٿا وٺن. اسان جا يورپي ترقي جا شائق اڪثر ڪري وڏا آفيسر، ليڊر ۽ پوزيشن وارا ماڻهو آهن، تنهڪري عام ماڻهو ضرور انهن جوئي نقل ڪندا، ۽ سندن روش وٺندا. تنهن ڪري انهن صاحبن کي گهرجي ته همت ۽ جرئت رکي پاڻ کي کليو کلايو دهريو سڏائين، ۽ بزدل ٿي مسلمان نه سڏائين، ۽ ناحق مسلمانن کي کوه ۾ نه ٻوڙين، نڪي غير مسلمانن جي نظر ۾ اسلام کي حقير ۽ بدنام ڪن. کليو کلايو اسلام کان انڪار ڪندا، بلڪ اسلام جي مخالفت ڪندا ته انهيءَ ۾ اسلام کي نقصان ڪونهي پر اٽلندو اسلام جو فائدو آهي، ڇو ته پوءِ بحث مباحثي ۽ مناظري جي ڪري ڪوڙ ۽ سچ ظاهر ٿي پوندو. درحقيقت انهي فرقي کي سچي اسلام جي خبر ئي ڪانهي. هنن کي رڳو اهي خبرون آهن جي نيم خوانده مولوين ۽ ملن کان ٻڌيون اٿن جي سچ پچ به عقل ۽ علم واري انسان کي ايمان مان ڪڍي ٿيون ڇڏين. قوم جي سچن مسلمانن کي به گهرجي ته اهڙن بي دينن کي پنهنجو ليڊر نه بنائين، ۽ انهن کي فخرِ اسلام ڪوٺڻ بدارن لنگئه اسلام سڏين. ارمان ته پيٽ پالو اخباري ايڊيٽرن جو آهي جي پاڻ کي جوشيلا مسلمان به سڏائين ۽ اهڙن ڪوڙن منافقن کي فخر اسلام جا لقب به ڏين. اسان کي گهرجي ته جي شخص نماز روزي ۽ ٻين اسلامي رڪنن جا پابند ناهن تن کي ليڊريءَ تان لاهي ڇڏيون، ۽ انهن کي ليڊر بنايون جيڪي ليڊر شب جي قابل به هجن، پر ان سان گڏ اسلامي احڪامن جي پيروي ڪندڙ به هجن. ليڊر جي معني آهي رهبر، مگر اسان جا گهڻا ليڊر رهبر نه پر رهزن آهن. انهن منافقن کي جيڪڏهن چئجي ٿو ته توهان اسلام بابت جديد ڪتاب پڙهي ڏسو ته هو چون ٿا ته جيڪڏهن اسلام جي تعليم اها آهي جا جديد ڪتابن ۾ ڏيکاري وڃي ٿي ته پوءِ بيشڪ اسلام چڱو چئبو. پر چون ٿا ته حقيقت اها ناهي، اها رڳي مصنفن جي ٺڳي آهي جو تاويلات ڪري اسلام جي اڳوڻي تعليم کي هاڻوڪي خيالن ۽ عقل سان موافق ڪري ٿا ڏيکارين. انهي جو جواب هي آهي ته ڀلا توهان اهي ڪتاب کڻي نه پڙهو. توهان رڳو قرآن۽ حديث جي اصولن کي نظر ۾ رکي قرآن شريف ۽ صحيح بخاري پڙهي ڏسو، يا اوائلي تفسير پڙهي ڏسو، پوءِ توهان ڏسي سگهندو ته ڪيتري قدر جديد ڪتاب انهن سان موافق آهن. الله تعاليٰ شال انهي فرقي کي منافقي کان ڇڏائي پورو مسلمان ڪري يا سندن ڪفر ظاهر ڪري!

ٻيو فرقو انهن جو آهي جن کي نه عقل آهي، نه تميز آهي، نه علم آهي، نه مناظره جي طاقت، نه دين جي خبر آهي نه دنيا جي. جديد علومن ۽ فلسفن کان غير واقف آهن. دنيا جي اڳوڻي تاريخ ته ٺهيو پر هن زماني ۾ ڇا ڇا هلي رهيو آهي تنهن جي به خبرنه اٿن. غير مذهبن ۽ غير مذهب جي ماڻهن جي خيالن جي خبر ته ڪانهين، پر رڳو پنهنجي مذهب اسلام جي به خبر ڪانهين. هو ظاهر زنده آهن، مگر مئلن جي قطار ۾ آهن. اکين هوندي انڌا، ڪنن هوندي ٻوڙا، ۽ دماغ هوندي بي عقل آهن. اخبارون پڙهن ڪين، جيڪي جيڪي اڳوڻن عالمن يا شاعرن چيو آهي يا لکيو آهي سو سڀ سچ ٿا سمجهن. اگرچه قرآن مجيد ۽ حديث جي مخالف هجي، يا خود اهي عالم ۽ شاعر پاڻ ۾ هڪ ٻئي جا مخالف هجن. پر جنهن صورت ۾ هن فرقه وارا سوچ ويچار ڪن ئي ڪو نه ۽ عقل کي پيتيءَ ۾ بند ڪري قفل هڻي ٿا ڇڏين ته پوءِ هنن کي مخالفت ڏسڻ ۾ ڪيئن اچي. نڪي اخبارون پڙهن، نڪي نون تحريڪن ۾ شريڪ ٿين، اٽلندو سڀ ڪنهن تحريڪ جي مخالفت ڪن. جيئن سکڻو گهڙو وڄندو آهي، تيئن هو گهر ويٺي هٺ ۾ پيا ڇڄن. ٻين خيالن جي ماڻهن سان ملڻ ۽ گفتگو ڪرڻ کان ائين ڇرڪندا آهن جيئن ڪانءُ ڪمان کان، تڏهن به پاڻ کي عقل ۽ علم جو درياه سمجهندا آهن. آکاڻي آهي ته هڪڙي ڏيڏري سڄي حياتي هڪ کوهه ۾ رهي هئي، نڪي پاڻ ڪڏهن ٻاهر نڪتي هئي، نڪا ڪا ٻاهرين ڏيڏري وٽس آئي هئي. اتفاقن درياه جي اٿل ٿيڻ ڪري پاڻي اچي کوهه ۾ پيو، ۽ ڪيتريون ئي ٻاهريون ڏيڏريون اچي کوهه ۾ پيون. حال احوال ڏيندي وٺندي کوهه واري ڏيڏري پڇيو ته ڇا درياه هن کوهه جي هن ڪنڊ جيڏو آهي؟ هنن چيو ته نه، درياه جي ڀيٽ کوهه سان ڪريئي ڪانه سگهبي. تڏهن وري پڇيائين ته ڀلا هن کوهه جي اڌ جيڏو آهي؟ جواب ڏنائون ته اجايو مغز ٿي کپائين، لک کوهه گڏجن ته به درياه جي مٽ نه ٿين. تنهن تي کوهه واريءَ ڏيڏريءَ چيو ته توهان ڪوڙ ٿيون ڳالهايو. ڪا به شي هن کوهه جيڏي وڏي ٿي ڪين سگهندي.

نيم خوانده ملن ۽ مولوين جو حال به انهيءَ کوهه واريءَ ڏيڏريءَ جهڙو آهي. هنن ويچارن جيڪي پنهنجي استادن کان سکيو تنهن کان وڌيڪ ڪا به خبر ڪانهين. انهن جي لاءِ دنيا ۾ ٻيو علم آهي ئي ڪو نه. نه وري دنيا جي ملڪن جو سير ڪري زبردست عالمن سان گفتگو ڪئي اٿن. هو جيڪڏهن ڏهن ورهين جي قادياني ڇوڪر يا آريه ڇوڪر سان مناظره ڪن ته هڪ سوال جو جواب به ڪين ڏيئي سگهندا، گهڻي ۾ گهڻو ائين چوندا ته فلاڻي ڪتاب ۾ هيئن لکيل آهي. اُهو ڇوڪرو چوندو ته مان انهيءَ ڪتاب کي مڃان ئي ڪونه ٿو، تون مون کي عقل سان سوال جو جواب ڏي. مولوي صاحب چوندو ته خبيث آهين، منڪر آهين تو سان مون کي ڳالهائڻو ئي ناهي. هن فرقي وارن کي نه ڪتابن جي مطالعي جو شوق آهي، نه تبليغ ڪرڻ جي رغبت يا قابليت آهي. درحقيقت جنهن نالي جي مولوي کي قرآن شريف، حديثن ۽ ڪتابن پڙهڻ جو شوق ناهي سو عالم ناهي پر جاهل آهي. ڇو ته جيڪڏهن قرآن ۽ حديث وغيره کيس سمجهه ۾ اچن ها ته ضرور وڻنس ها، ۽ جي وڻنس ها ته ضرور انهن کي با�