مجبوريءَ جو نالو مهرباني

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

مجبوريءَ جو نالو مهرباني

هر ڀيري سوچيندو آهيان تہ هن ڀيري سياسي موضوع کان پاسو ڪندس. ڀلا! منھنجو ڪھڙو ڪم جو سياسي ڳالهين ۾ ويٺو کوٽ کوٽان ڪريان؟ پر هر ڀيري قلم پاڻمرادو پيو لکندو آهي. سياسي معاملن تي ڳالهائڻ يا لکڻ ڀتين سان ڳالهائڻ وانگر لڳندو اٿم. ديوارون بہ سياسي ڪرتا ڌرتائن وانگر هونديون آهن جن کي نہ نڪ آهي، نہ ڪن آهن ۽ نہ وري اکيون اٿن.

اکين وارا ماڻهو خدا جي خلق جا لڙڪ ڏسي سگهندا آهن پر اسلام آباد جي صاحبن جون اکيون الائي ڪھڙي اڀ ۾ هونديون آهن، هو مخلوق جا درد ڏسي نٿا سگهن. ڪنن وارا صاحب خلق جا سڏڪا، رڙيون ۽ واڪا ٻڌي سگهندا آهن پر هنن صاحبن جي ڪنن ۾ شيھو پلٽيل ٿو لڳي! مجال آهي جو خدا جي خلق جو آواز جنھن کي ”نقاره خدا“ جو درجو حاصل آهي سندن ڪنن جي پردي تائين پھچي! ۽ نڪ.. جيڪڏهن نڪ هجي ها تہ پوءِ ”بي نڪايون“ ڇو ٿين ها؟

ظفر الله جمالي وزيراعظم مان بدلجي اڳوڻو وزيراعظم ٿي ويو آهي. هن ڏاڍي شرافت سان نہ رڳو استعيفيٰ ڏني پر ايندڙ وزيراعظم جو نالو بہ تجويز ڪري ويو. جمالي صاحب ڇاڪاڻ تہ ڪمزور صوبي بلوچستان مان ۽ ڪنھن بہ حقيقي اڪثريت کانسواءِ هو. ان ڪري هو مجبوريءَ جو نالو مهرباني! طور ڏاڍي شرافت سان وزيراعظم هائوس مان نڪري ويو. پاڪستان جا وزيراعظم ايترو خاموشيءَ سان ڪيڏانھن بہ ڪو نہ ويندا آهن.

وزيراعظم ڀٽو ڦاسي کائي ويو، وزيراعظم بينظير دبئيءَ ۾ خود جلا وطن آهي ۽ وزيراعظم نواز شريف کي جيل مان ڪڍي جلا وطن ڪري ڇڏيائون. جنھن بہ وزيراعظم وٽ ڪوڙي سچي اڪثريت رهي، اهو مارجي ويو يا جلا وطن ٿيو ۽ جنھن بہ شخص ”غيباتي“ بي ساکين ذريعي بيھڻ جي ڪوشش ڪئي، اهو سولائيءَ سان سنڌڙي يا روجهاڻ پھچي ويو. هاڻي بہ جنھن صاحب جو نالو تجويز ٿيو آهي، هن لاءِ چون ٿا تہ ”عارضي بندوبست“ آهي. هي صاحب في الحال وزيراعظم طور ڪاغذن تي صحيحون ڪندو رهندو ۽ هڪ ٻيو صاحب جيڪو بظاهر سندس سينيئر وزير هوندو، وزيراعظم وانگر فيصلا ڪندو.

يعني پاڪستان ۾ في الحال ٻہ وزيراعظم هوندا. هڪ De-june ۽ ٻيو de-facto تماشا رڳو بازيگر ۽ ڀولائي فقير نہ ڪندا آهن، هتي هر قسم جو ڀوڳ چرچو جائز آهي. ڇا توهان نہ ڏٺو تہ جمالي صاحب پنھنجي استعيفائي تقرير ۾ فقط اهو باور ڪرائڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هو تہ هن ڏاڍي وقار سان ذميواري پوري ڪئي ۽ ڪنھن کان بہ ”ڊڪٽيشن“ نہ ورتي. صدر جنرل پرويز مشرف کان بہ نہ! جيتوڻيڪ جمالي صاحب بار بار ايئن پئي چيو تہ هن پارٽيءَ جي فيصلي تحت استعيفيٰ ڏني آهي ۽ اجهو هاڻي ڏيئي رهيو آهي. پر سڀني کي خبر آهي تہ چوڌري شجاعت يا چوڌري پرويز الاهيءَ يا خود سڄي مسلم ليگ جي حقيقت ڇا آهي؟ ان پارٽيءَ جو ظاهري صدر ڪير بہ هجي ان جو حقيقي صدر ”پنڊي والا بابا“ ئي آهي. جمالي صاحب جيڪڏهن ”پارٽيءَ جي فيصلي“ کي عزت ڏني آهي تہ درحقيقت هن ”پنڊي والا بابا“ جي حڪم جو احترام ڪيو آهي... ۽ اها سندس مجبوري آهي تہ هو ملڪ جا روحاني راز اعليٰ الاعلان پڌرا ڪري نٿو سگهي. اها اسان جي بدقسمتي آهي تہ هتي مجبوريءَ کي اختيار قرار ڏنو ويندو آهي.

منھنجو ننڍڙو ذهن، آئون سياسي ڳجهن کي سمجهي نٿو سگهان(مون ڳجھہ تي زير زبرون نہ ڏنيون آهن، ان ڪري توهان آزاد آهيو تہ ان کي ڳُجھہ پڙهو يا ڳِجھہ.) ماضيءَ جي حڪومتي نظام ۾ بادشاھہ، وزير ۽ وزيراعظم هوندا هئا ۽ انھن کان هيٺ شاهي ڪامورن جو نظام. بادشاھہ! آسماني شامتون هونديون هيون. يا تہ بادشاھہ جو پٽ بادشاھہ ٿيندو هو. يا وري ڪو وڏو ڌاڙيل شمشير خان ابن شمشير ابن شمشير ابن شمشير سڏائي تخت تي چڙهي ويھندو هو. بادشاهن جو پسمنظر تہ اهو ئي آهي يعني غير عوامي. تاريخ جا ٻڌائين ٿا تہ وزيراعظم بہ شاهي ڪٽنب مان يا بادشاھہ جو ڪو وفادار امير ئي مقرر ٿيندو آيو آهي ۽ جڏهن جڏهن بہ هن بادشاھہ سلامت جي مرضي خلاف ڪنھن ٻي راءِ کي اهميت ڏني آهي. تڏهن هو يا تہ مارجي ويو آهي يا جلا وطن ٿيو آهي يا روپوش ٿيو آهي.

اڄ بہ ايئن ئي پيو ٿئي. جيتوڻيڪ حڪومتي نظام ظاهري طرح جمهوري ۽ پارليامينٽري ٿي ويو آهي. فرق آيو آهي تہ فقط ايترو جو بادشاھہ جو پٽ بادشاھہ نٿو ٿئي، بلڪه بادشاھہ جي جاءِ صدر مملڪت سنڀالي آهي ۽ صدر جو پٽ صدر ٿئي. اهو ضروري نہ آهي. آئين ۾ صدر جي حيثيت رياست جي سربراھہ جي هوندي آهي پر اسان وٽ هو حڪومت جون واڳون ڇڪي رکندو آهي. آئين موجب صدر صاحب جي چونڊ پارليامينٽ کي ڪرڻي آهي پر اسان وٽ ڪو بہ ڏاڍو مڙس پاڻ کي صدر نافذ ڪندو آهي ۽ سڄي پارليامينٽ بلڪه پارليامينٽ جي چونڊيل صدر کي بہ غير موثر ڪري ڇڏيندو آهي.... ۽ پوءِ جيئن چاهي سياسي شطرنج جي بساط وڇائيندو ۽ مهرا هلندو/ماريندو ويندو آهي. ان ريت ايئن چئي سگهجي ٿو تہ هاڻي صدر مملڪت بہ بادشاھہ سلامت وانگر آسماني شامت هوندو آهي.

پاڪستان جي سياست ۾ ”غيبات“ جو بہ حصو آهي. پاڪستان ۾ ”حقيقت پسنداڻي جمهوريت“ جو اهم عظيم مثال آهي، جنھن مطابق ڌرتيءَ تي راڄ جو حق فقط آدم کي نہ، بلڪه غيبات کي بہ آهي، ان ڪري جيڪڏهن وزيراعظم عوام الناس مان چونڊڻو آهي تہ پوءِ صدر مملڪت غيبات مان آڻڻو پوندو. ايئن نہ ڪبو آهي تہ غيبات مجبور ٿي پوندي آهي ۽ انساني پارليامينٽ جو ڳاٽو ڀڃي ڇڏيندي آهي.

پاڪستان ۾ روان دوان پارليامينٽ کي جنرل پرويز مشرف تمام احتياط سان نبيري رهيو آهي، هيءَ پارليامينٽ غيبات کي بہ پياري لڳي ٿي. ان ڪري ئي هن ڀيري پارليامينٽ جو ڳاٽو زندھہ سلامت آهي. البت اهو وزيراعظم باقي نہ رهيو آهي. جيڪو غيبات کي ڪنھن نہ ڪنھن سبب ڪري وڌيڪ نٿو وڻي. تاريخ ۾ وزيراعظم هميشه بادشاھہ سلامت جي مرضيءَ سان مقرر ٿيندو آيو آهي. هاڻي عوام اک پٽي آهي تہ وزيراعظم چونڊڻ جو حق بہ عوام کي ڏنو ويو آهي پر ڪجھہ اهڙيءَ ريت جو ظاهري طرح اهو عوامي نمائندو هجي ۽ عوامي پارليامينٽ مان چونڊجي اچي پر حقيقي معنيٰ ۾ اهو خواص جو نمائندو هجي ۽ غيباتي پارليامينٽ ان کي نامزد ڪري.

هاڻي بہ ڏسو! جمالي صاحب کي تڪڙ ۾ لاٿو ويو. نيٺ ڇو؟ ٻن مهينن کانپوءِ شوڪت عزيز وزيراعظم ٿيندو. جيڪو في الحال پارليامينٽ جو ميمبر ئي ڪو نہ آهي. هاڻي هن کي قومي اسيمبليءَ جو ميمبر چونڊرايو ويندو. ڪيڏي نہ خاطريءَ سان چيو ٿو وڃي تہ هو چونڊجي ايندو! پاڪستان ۾ اهڙي اڳڪٿي ڪرڻ حاڪمن لاءِ مشڪل نہ آهي. ڇاڪاڻ تہ ان اڳڪٿيءَ کي سچو ثابت ڪرڻ لاءِ سڄي غيباتي مشينري سرگرم ٿي ويندي ۽ پاڪستان کي هڪ ڀيرو وري هڪ ٽيڪنو ڪريٽ وزيراعظم ملي ويندو. هن کان اڳ ٽيڪنو ڪريٽ وزيراعظم معين قريشي پاڪستان کي چار چنڊ هڻي ويو هو. هاڻي شوڪت عزيز چوڏهن طبقن کي روشن ڪندو.

الله سائين جيڪي ڪندو سو چڱو ڪندو پر منھنجي غير سياسي مٿي ۾ اها ڳالھہ بنہه نہ ٿي اچي تہ آخر اهڙي ڪھڙي تڪڙ هئي جو شوڪت عزيز جي چونڊجي اچڻ تائين جمالي صاحب کي مهلت نہ ڏني وئي ۽ انہي ٻن مهينن لاءِ چوڌري شجاعت کي وزيراعظم ڇو بنايو ويو آهي. ش�