لنڊن پاڪستان جي سياست جو سرچشمو آهي؟

سومر 17 مئي 1999ع

آئينو روزاني سچ ڪراچي

لنڊن پاڪستان جي سياست جو سرچشمو آهي؟

اسان سمجيھو هو تہ انگريز 1947ع ۾ اسان هندستان ۽ پاڪستان واسين جي جند ڇڏي ويو آهي. شايد، هندستان جي جان آجي ٿي هجي، اسان پاڪستان وارا تہ وڏي ويل ۾ آهيون. اڳ تہ رڳو سياست جي حوالي سان لنڊن جي اهميت هئي جو اسان ”لنڊن پلان“، ”لنڊن سازش“، ”لنڊن فارمولا“ ۽ الائي ڇا ٻڌندا هئاسين. هاڻي بہ متحده کان پيپلز پارٽيءَ تائين اڪثر جلا وطن ۽ سندن جلا وطن ڪچن ڪيبنٽس اتي ئي آهن. دبئيءَ هنن جلا وطن همراهن لاءِ سٺو Spring board آهي ۽ بس! کين اتي ويھي سياست هلائڻ جي اجازت ڪو نہ ٿي ملي، محترمہ کي تہ ”منع“ ڪري ڇڏيائون!

پر، هاڻي عجيب ڳالھہ ٿي آهي جو پاڪستان جون احتسابي اختياريون لنڊن ۾ کپ کوڙي ويھي رهن ٿيون ۽ ”هڻي هنڌ“ ڪن ٿيون. 15 مئي جي هڪ انگريزي اخبار اها خبر ڏيئي ڇرڪائي وڌو تہ ”هڪ (قانوني ماهرن جي) ڪمپنيءَ کي ٽي لک، ستر هزار پائونڊن جي رقم ايڊوانس طور ڏني وئي هئي تہ هو حڪومت پاڪستان جي ڪنھن ڏس ۾ مدد ڪن. باقي رقم ماهرن کي ادا نہ ڪئي وئي!“

قانوني ماهرن عدالت ۾ ڪيس داخل ڪيو ۽ کٽي بہ ويا تہ حڪومت پاڪستان کين مقرر ڪيل في ايڪٽيھہ لک، ايڪيھہ هزار پائونڊ ادا نہ ڪئي آهي. ان ڪمپنيءَ جو نالو Ian Gusyter& Co. آهي جنھن جي مکيہ آفيس لنڊن ۾ آهي، پاڪستان هاءِ ڪميشن جي مسز ثمينہ پرويز ان ”کليل راز“ کي ايڊوانس رقم جي ادائيگيءَ تائين قبول ڪيو آهي. پر چيو ويو تہ ان کانپوءِ ان معاملي کي اڳتي نہ وڌايو ويو!

اها قانوني مدد ڪمپنيءَ جي مطابق آصف زرداريءَ جي خلاف مواد جمع ڪرڻ هئي. آئون نٿو چئي سگهان تہ حڪومت پاڪستان آصف زرداريءَ کي ڏوهاري قرار ڏيارڻ لاءِ 3121000 پائونڊ ادا ڪرڻ لاءِ رقم ڪھڙي کاتي مان ڪڍي؟ اڄوڪي تاريخ ۾ هڪ پائونڊ جي قيمت اٽڪل 82 رپيا آهي، مهرباني ڪري ڪل رقم کي 82 سان ضرب ڏيئي ڏسو تہ ڳالھہ ڪٿي ٿي پھچي! ڇا اهڙي ”عظيم تحقيق“ ۽ کوج جو ڪم ڪنھن مسلم ليگي يا ڪرسچن ليگي يا يھودي ليگيءَ جي خلاف ٿيو؟ ڇا ڪجي جو اڄڪلھہ ڀري ٻيڙيءَ ۾ آصف زرداري ڳرو ٿي پيو آهي.

نيٺ احتساب ڪندڙ صاحبن پاڪستان ۾ ”هم ڪامياب هوئي“ جو نعرو هنيو اها ٻي ڳالھہ آهي تہ برطانوي عدالت برطانيا ۾ پاڪستان جي هاءِ ڪميشن عمارت کي ”Atache “ڪرڻ تي مجبور ٿي پئي آهي. خبر پوي ٿي تہ ڪمپنيءَ سينيٽر سيف الرحمان يا مسٽر قدوائيءَ جو نالو تہ ڪو نہ کنيو آهي پر هيءَ گلي گلي ۾ ”شور هئه!“ واري صورتحال آهي ۽ هر ماڻهو سمجهي ٿو تہ اصل ڳالھہ ڇا آهي. خير آهي، جلد ئي ايڪسري رپورٽ يا ”الٽرا سائونڊ“ جي رپورٽ اچي ويندي تہ ماءُ جي پيٽ ۾ ڌيءَ آهي يا پٽ!؟

اها خبر تہ جڏهن پچي راس ٿئي! في الحال پاڪستاني سرڪار جي ترجمان اهو چئي جند ڇڏائي آهي تہ ”ڪنھن ماڻهو ڪنھن ڪوڙي قسم نامي هيٺ پاڪستان جي هاءِ ڪميشن خلاف اهو ڪيس داخل ڪيو آهي ۽ هڪ طرفو فيصلو ورتو آهي!“ اسان کي خبر نہ آهي تہ برطانيا جا ماڻهو بہ عدالتن ۾ ڪوڙا قسم ناما داخل ڪرائي سگهن ٿا ۽ اهڙي ئي هڪ ڪوڙي قسم نامي تي برطانيا جا جج صاحب هڪ طرفو فيصلو بہ ڪري ڇڏين ٿا! چئبو تہ برطانيا جي عدليہ بہ هاڻي خيرن سان ڪرپٽ ٿي چڪي آهي، اسان پاڪستانين تي مهڻو اجايو آهي.

ان احتسابي چڪر جي هڪ قسط يا پھريون چڪر هن وقت ”بي آواز“ آهي. هن کان اڳ لنڊن هاءِ ڪورٽ پنجاب جي وڏي وزير مسٽر شهباز شريف، سندس ڀاءُ ۽ سندس والد صاحب جنھن کي پاڪستان ۾ ”اباجي“ چيو ويندو آهي، جي خلاف فيصلو ڏنو هو ۽ کين حڪم ڏنو هو تہ هو 33 ڪروڙ 25 لک پائونڊ التوفيق انويسٽمينٽ فنڊ کي ادا ڪن، ان ڪمپنيءَ کان حديبيہ پيپر لميٽيڊ اوڌر ورتي هئي. حديبيہ ڪمپني ”شريف خاندان“ جي ملڪيت آهي اهو قرض ڪڏهن بہ واپس ڪو نہ ڪيو ويو هو. رپورٽ چوي ٿي تہ شريف خاندان شروع ۾ ان ڪيس جي Jurisdiction کي چئلينج ڪيو هو پر پوءِ جڏهن لنڊن هاءِ ڪورٽ سندن درخواست رد ڪري ڇڏي تہ پوءِ هو سامهون ئي ڪو نہ آيا.

خدا ڄاڻي تہ پاڪستان جي بدحال معيشت ۾ سياستدان ڪيئن پيا خوشحال ٿيندا وڃن!.... ۽ سچ پچ تہ الائي ڇا پيو ٿئي؟ آئون آصف زرداريءَ جي حق ۾ ڪو بہ دليل ڇو ڏيان؟ پر مون کي ٻي ڌر جي حق ۾ بہ ڏيڻ لاءِ ڪو دليل نٿو ملي. هن ڄڃ ۾ سڀ هڪجھڙا ئي آهن ۽ دهل جي ساڳي ٽاپ تي ساڳيو ناچ جاري آهي، مسلمان ڀائر دولت کي ڀلي تہ خدا نہ چوندا هجن پر شرڪ جي حد اها آهي تہ دولت جي چمڪ ڏسڻ کانپوءِ سندن اکيون ايئن انڌيون ٿي پون ٿيون جيئن ڪوھہ طور تي حضرت موسيٰ عليہ السلام خدا جي تجلي ڏٺي هئي!

پاڪستان جي هاءِ ڪميشن ۽ برطانوي عدالت جا فيصلا ڇا پيا چون؟ پاڪستانين جا ڪنڌ (جهڪي شرم کان اڳ ئي جهڪيل آهن) ويتر جهڪي ويا آهن. اي برطانوي جج صاحبو! خدا جي واسطي پاڪستان جي سڄي قوم کي هڪ قطار ۾ نہ بيھارجو. هو سڀ شريف ضرور آهن پر ضروري ناهي تہ هنن جو شريف خاندان يا زرداري خاندان سان تعلق هجي. هو تہ سرويچ سجاولي ۽ ابراهيم منشيءَ جي لفظن ۾ ”شريف ماروئڙا“ ۽ جهانگيئڙا آهن!“

ڪير ڪيترو شريف ۽ ڪيترو ”نہ شريف“ آهي؟ هاڻي اها ڇنڊ ڇاڻ ڪرڻ ڏاڍي ڏکي ٿي پئي آهي. آئون فقط شريف ۽ زرداري خاندان تي ڪو نہ پيو ڳالهايان، خدا ڄاڻي تہ پاڪستان جا ڪيڏا خاندان گمنام، ڊمي نالن سان ۽ ڏاڍي چپ چپات ۾ اهو سڀ ڪجھہ ڪري رهيا آهن جيڪو شايد زرداري ۽ شريف ڪري رهيا هجن. اهو تہ ٿيو پاڪستان جي حڪمران طبقن جي معاشي ۽ ڪٽنبي سياست جو حوالو، اسان کي وڌيڪ ڳڻتي ان خبر تي آهي تہ پرڏيھي ملڪن جا سفير بلوچستان ۽ افغانستان جي حدن سان گڏوگڏ ڏاڍي گٽرمشت ڪري رهيا آهن.

پاڪستان سرڪار کي ڇا آهي؟ انھن تہ پرڏيھي سفيرن جي انھن دورن جي بہ ترديد ڪري ڇڏي آهي پر رپورٽون آهن، جن جو سلسلو کٽي ئي ڪو نہ ٿو. ديري اسماعيل خان، ڪوئيٽا ۽ پشاور کان پھتل خبرون ڪجھہ ”عرض“ ڪري رهيون آهن. ڇا توهان کي اها ڳالھہ سمجھہ ۾ اچي ٿي تہ زوب ۽ اُتر وزيرستان جهڙن علائقن ۾ جتي پڪو روڊ آهي ئي ڪونہ. اعليٰ سفارتي ڪردار ڪجھہ نہ ڪجھہ ڪري رهيا آهن؟ سوال اهو آهي تہ سرحد، بلوچستان ۽ افغانستان سرحد تي سندن ڪھڙو ڪم آهي؟ ۽ مقامي حڪمران خاندان سندن ڪھڙي مدد ڪري رهيا آهن. ڪا بہ مدد مفت ۾ ڪو نہ هوندي آهي. هر خدمت جي پويان ڪو نہ ڪو مفاد هوندو آهي ۽ ”مفاد“ جي معنيٰ فقط هڪ ئي آهي، معاشي مفاد!

پرڏيھي سفارتڪار ۽ اسان جا سياستڪار ڪجھہ تہ ڪري رهيا آهن. ڳالھہ رڳو برطانوي هاءِ ڪميشن جي ڪو نہ آهي، سمجھہ ۾ ايئن ٿو اچي تہ آمريڪا، يورپ ۽ آفريڪا سان ڪاروبار ڪندڙ بااثر خاندان ۽ حڪمران طبقا، هر هنڌ ساڳئي ڪم سان لڳا پيا آهن. هو سڀ ”ڏي وٺ“ تي ڪم ڪن ٿا ۽ خدا ئي بھتر ڄاڻي ٿو تہ سن 2000ع ۾ پاڪستان جو نقشو ڪھڙيون حدون ڏيکاريندو! برطانوي عدالتن جا فقط ٻہ فيصلا پاڪستان ۾ اندروني ۽ بيروني ٻڙڌڪ مچائڻ لاءِ ڪافي آهن. جرم ۽ سياست جي دنيا ۾ ٻيو ڇا ڇا ٿي چڪو آهي ۽ ڇا ڇا ٿي رهيو آهي؟ ان ج