قدر ناهي ڪيو ...

سدائين جيئڻ جي خواهش به ڏاڍي عجيب آهي. جيڪڏهن زندگي ڏکن جو ڀنڊار هجي ته جيئڻ تان روح کڄيو وڃي پر جي سک ئي سک هجي ته جيئڻ جي سڌ ڪير نه ڪندو؟

موت اڻٽر آهي ۽جياپو مختصر گهڙيون. جڏهن سائين مرنا کان پڇيو ويو ته ”فقير سائين توهان پنهنجو نالو جيوڻ بدران مرنا ڇو رکيو؟“ ته چيائين، ”جيوڻ کي بقا نه آهي ۽ موت ابدي آهي تنهنڪري اصلي شيءِ موت آهي. بس اهو ئي سوچي اسان ”مرنا“ ٿي وياسون.“

فقيرن کي رياض سان گهڻيون شيون ملنديون آهن. سائين مرنا جو يڪتارو فقط ساز نه هو پر ”تان نه هئي تند جنهن رون رون ڪيو راز!“ سائين مرنا جو ساز ڳالهائيندو هو، ڪنهن به ٻئي گهڻين تارن واري ساز وانگر.

رياض ۽ تپيا سان ماڻهو ڇا نٿو حاصل ڪري سگهي؟ چون ٿا: اجين ننگري جي راجا پرٿريءَ واري دور ۾ هڪ سنياسيءَ ڌرتي ماتا جي پوڄا ڪري کيس خوش ڪيو، جنهن تي ديويءَ کيس ”امر ڦل“ ڏنو ۽ چيو ”هي ڦل کائڻ سان تون امر رهندين“ سنياسي پهرين ته خوش ٿيو پر وري خيال آيس ته ڦل کائڻ سان موت به نه ايندو ۽ خيرات پني گذارو ڪرڻو پوندو جيڪو سنياسيءَ جو دستور هوندو آهي.

سنياسي، ڦل کني سڌو راجا پرٿريءَ وٽ ويو ته جيئن اهو سٺو راجا هميشه امر رهي ۽ عوام جي سنڀال ڪندو رهي. راجا کي ميوو ڏيئي سنياسي ته روانو ٿي ويو پر راجا کي خيال آيو ته اهو ميوو ڇو نه سندس من موهڻي مها راڻي بنگلا کائي ته جيئن اها سدائين جوان هجي. ميوو راڻي کي ڏنو پر راڻي کي خيال آيو ته اهو ميوو ڇو نه سندس پريمي سارٿي(گاڏي هلائڻ وارو) کائي. سارٿيءَ وري ڦل ملڻ کانپوءِ اهو راڻيءَ جي هڪ ٻانهيءَ کي کائڻ لاءِ ڏنو. جنهن سان دل هئس. ٻانهيءَ ساڳيو ڦل هڪ ڳنوار کي سوکڙي ڪري ڏنو پر هن وري پنهنجي پريمڻ کي ڏنو جيڪا صبح جو سوير ڇيڻا کڻڻ ايندي هئي. ڳنوار جي پريمڻ اهو ڦل وٺي هڪ ڇيڻي جي مٿان رکيو. ڳنوار ڦل ۾ رکيل حڪمت کان کيس آگاهه نه ڪيو هو.

راجا پرٿري صبح ساڻ ديوي درشن لاءِ اتان لنگهيو ته ڦل سڃاتائين ۽ ڇوڪريءَ کان وٺي سڌو محل موٽي آيو. سنياسيءَ کي گهرائي ام ڦل جي ساڳئي هئڻ جي پڪ ڪيائين ۽ پوءِ راڻيءَ کان پڇيائين ته ”مون جيڪو توکي ڦل ڏنو سو ڪٿي آهي؟“ راڻي ڪوڙ ڳالهائي چيو، ”مون کائي ڏيو.“ راجا کي ڪاوڙ آئي پر پي ويو ۽ راڄ ڀاڳ راجا وير وڪرماديته جي حوالي ڪري پاڻ فقيراڻو ويس پائي اجين ڇڏي ويو ۽ وڃي شري مڇندر ناٿ جو چيلو ٿيو جتي شري گورک ناٿ سندس استاد ڀائي بڻيو.

موت، اڻٽر آهي ۽ جيون پاڻيءَ ڦوٽو آهي پر جيڪڏهن حياتيءَ ۾ رياض ۽ تپسا آهي ته امر ڦل ملي سگهي ٿو. پر سوال اهو به آهي ته ان امر ڦل جو قدر ڪيترو ٿيو؟ ڪٿائون ٻڌائين ٿيون ته جن قدر ڪيو ۽ ڦل پاڻ کائڻ بدران پنهنجي پياري کي کائڻ لاءِ ڏنو تنهن سان ويساهه گهاتي ٿي ۽ هيڏي ساري رياضت ۽ ترپسا کانپوءِ حاصل ٿيل ڦل نيٺ وڇي ڇيڻي جي مٿان پيو.

سنڌ جي فنڪارن رياض ڪري جيڪو فن ڪمايو تن سان به امر ڦل واري حالت ٿي آهي. جڏهن سائين مرنا وفات ڪئي ته سندس لاش هڪ فٽپاٿ تان لڌو ويو 7 ماڻهن ڀانيو ته ڪو پينو فقير مري ويو آهي. جڏهن، ڪنهن عقيدتمند سڃاتو تڏهن وڃي دنيا کي خبر پئي ته سائين مرنا جيڪو امر هو، ابدي قبوليت وٺي چڪو آهي. راڳ جي راڻي مائي ڀاڳيءَ جنهن فن کي پنهنجو ڀاڳ بڻايو جيسين جيئري هئي، ڪن ڏڏن حاڪمن کيس پينو فقيرياڻي ڪري ڪوٺيو. استاد جمن، جنهن موسيقيءَ کي سڄو سارو جيون ڏنو. تنهن جي حياتيءَ جو ڪهڙو قدر ڪيو ٿو وڃي؟

امر ڦل، رڳو موسيقي ئي نه آهي، ان جون گهڻيون صورتون آهن. ماڻهن ڏاڍ ۽ سختيون سهي جيڪو ڪجهه حاصل ڪري ڪن چڱن مڙسن کي هٿ ۾ ڏيئي پنهنجو ڀاڳ سندن هٿ وس ڪيو آهي؛ اهي، چڱا مڙس عوامي شعور جي ان حاصلات جو ڪيترو قدر ڪن ٿا ۽ ويساهه گهاتيءَ کان ڪيترو پاسو ڪن ٿا؟ اهو به ساڳي نوعيت جو سوال آهي.

(هيءَ سين خميس 8 سيپٽمبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)