عقل ڪٿي آهي؟ گِدو بندر ڇا آهي؟

عقل ڪٿي آهي؟ گِدو بندر ڇا آهي؟

فقيرن جو ”مچ“ جي چوڌاري ميڙ هو، ڪچهري جاري هئي، ڳالهه پئي هلي ته ”عقل“ ڇا هي؟ وڏا عالم فاضل به ويٺا هئا پر ڪنهن وٽ اهڙي ورندي نه ئي جيڪا دل سان لڳي.

هڪ ڪرارو هاري سري مچ کي ويجهو ٿيو، هٿ سيڪيندي چيائين،

”ابا ايئن ڀانيو ته ڪا جيئري جان آهي.“

عالمن فاضلن کي ڳالهه نه وڻي، هڪٻئي جي ڪنن ۾ ڀڻڪيا، ” ڄٽ ڪنهن جاءِ جو! هاڻي وري هيءَ معتبر اسان کي پڙهائيندو!“

”چاچا ڪيئن ٿو چئين؟ جيئري جان ته ڪجهه کائي، ڪجهه پائي ۽ ڪٿي نه ڪٿي گهر ڪري. پهرين ڄمي، پوءِ وڌي ۽ نيٺ مري وڃي. عقل ڪٿي رهي ۽ ڪيئن ڪري؟“ هڪ نوجوان فقير ڪراڙي هاريءَ کان پڇيو.

ڪراڙو هاري مرڪي پيو. چيائين، ” ابا! عقل اتي رهي جتي چار هجن. عقل امن ۾ وڌي، ساڙ ۾ مري، خوراڪ اٿس ڏک.“

واهه واهه ٿي وئي، ”واهه چاچا واهه! واهه جي ڳالهه ڪئي اٿئي.“ سڄي ڪچهريءَ کي ڪراڙي هاري جي ڳالهه دل سان لڳي؛ عالمن فاضلن کي ماٺ لڳي وئي.

ڏاهپ رڳو ڪتابن ۾ نه رکي آهي. ڪراڙي هاريءَ جيڪو ڪجهه چيو سو حياتيءَ جو نچوڙ آهي. جيستائين چار ماڻهو گڏجي سوچ ويچار نٿا ڪن تيسين ”عقل“ وجود نٿو ۽ ماڻهن کان مڙوئي ڇڊو ڇڊو ٿو رهي. جيڪو ماڻهو، ٻين سان خيالن جي ڏي وٺ نٿو ڪري ۽ پاڻ کي ”عقل ڪل“ سمجهي ٿو، سو دنيا لاءِ ”وڏي مصيبت آهي. بدقمستيءَ سان اسان وٽ اهڙين مصيبن جو چڱو تعداد رهيو آهي. نه رڳو انهن جو تعداد چڱو رهيو آهي؛ پر انهن مان اڪثر پاڻ کي اٽڪلن سان عقلمند ثابت ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا ۽ ماڻهو انهن جي ڪڍ لڳي پيا.

جڏهن غلط کي صحيح تسليم ڪري ان جي پويان لڳو آهي، تڏهن عقل پنهنجو هنڌ بسترو ويڙهي ڪنهن پاسي روپوش ٿي ويندو آهي ۽ سڄو ملڪ گدو بندر ٿي پوندو آهي.

گذريل آمريت جي راڄ ۾ به ايئن ئي ٿيو. پر، جڏهن عوام گڏجي سڏجي سوچ ويچار ۽ پاڻ ۾ صلاح مشورا ڪيا ته عقل موٽي آيو ۽ نيٺ جمهوريت قائم ٿي. برابر! جمهوريت قائم ٿي آهي پر گدو بندر جا اثر اڃا ختم نه ٿيا آهن. اڃا تائين ته ڪي ٻه چار ”مصيبتون“ ختم ٿيون آهن. سڄي ملڪ جو ڦٽل توازن درست ٿيڻ ۾ اڃا ڪي ڏينهن لڳندا. في الحال ته عقل جي رهڻ جو جواز پيدا ٿيو آهي. ان جي وڌڻ ۽ ويجهڻ لاءِ ضمانتن جي اڃا به گهرج آهي. ڪنهن به ”جيئري جان“ ماري وجهڻ تمام سولو آهي پر ان کي جنم ڏيڻ، پالڻ ۽ نپائڻ ڏاڍو ڏکيو، وقت طلب ۽ صبر وارو ڪم آهي. ڪراڙي هاريءَ واري بيان ڪيل ڳوٺاڻي ڏاهپ کي سياستدان ”جمهوري عمل“ چوندا آهن. انهيءَ ڪري جمهوري عمل کي ”عقل جي واٽ“ ۽ آمريت کي ”گدو بندر واري صورتحال“ چئي سگهجي ٿو.

گدو بندر واري صورتحال ۾ ڇا ٿيندو آهي؟ ڳالهه صاف آهي. چرٻٽ راجا پنهنجي هلائيندو آهي ۽ خدا جي خلق ڀتين سان ٽڪر هڻندي آهي. قانون ساز ادارا بادشاهه سلمات جي مرضي هلائي ايئن ۾ ”اٺين ترميم“ ڪندا آهن ۽ قانون نافظ ڪندڙ ادارا بندوقون اڀيون ڪري عوام جي ڪڍ ڪاهي پوندا آهن. ٻيو ته ٺهيو، آمريت بهادر، عدليه جا هٿ به وڍي ڇڏيندي آهي نه رڳو هٿ، پر ٻانهون ڪلهن کان ڪوريون وينديون آهن. ان حد تائينڏهن ڪو ميجر سمري ملٽري ڪورٽ لڳائي عام شهريءَ کي ڦٽڪن ۽ قيد جي سزا ٻڌائيندو آهي ته ان گندو بندرائپ کي سپريم ڪورٽ ۾ به چئلينج ڪري نه سگهبو آهي.

هيءَ سين