شيدي ميلو

ٽِڪي‘ جي رسم، بي عيب ڪاري ٻڪري جي قرباني، ان جي رت کي ڪشڪول ۾ وجهي واڳونءَ جي مٿي تي تلڪ هڻڻ ۽ خون جا ڇنڊا پنهنجي ڪپڙن ۽ ’موگورمان‘ تي هڻڻ، واڳون کي بزرگ ڪري مڃڻ ۽ هن جو نالو ’موريا لال شاهه بادشاهه‘ رکڻ ۽ پاڻيءَ تي گلن جي ورکا ڪرڻ، اهي سڀ قديم هندو رسمون آهن، جيڪي اڃا به جاري آهن. هندو اڄ به جَل جي پوڄا ڪن ٿا ۽ لعل سائينءَ جا پنجڙا ڳائيندا پاڻي تي گلن جي ورکا ڪن ٿا. هتي اهي پنجڙا هاڻي عجيب ٻولي، جيڪا خود شيدين کي گهٽ سمجهه ۾ اچي ٿي، جنهن ۾ سنڌي، بلوچي ۽ آفريڪي لفظن جي جيڪا گڏيل دعا آهي، ۾ چيا وڃن ٿا. دراصل اهي لعل سائين جا پنجڙا هئا، جيڪي هندو ڳائيندا آهن.“

واڳون پوڄا ۾ شيدين جو غير معمولي اجتماع ڏسي قديم آثارن جي هڪ پاڪستاني ماهر تڙ تڪڙ ۾ ان کي آفريڪا کان آيل رسم قرار ڏيئي ڇڏيو. گل حسن ڪلمتي جڏهن آفريڪي ٻوليءَ ۾ دعائون پڙهڻ جي ڳالهه ٿو ڪري ته ڪجهه حيرت ضرور ٿئي ٿي. ممڪن آهي ته ڪن شيدي قبيلن وٽ پوڄا جا ڪي قديم آفريڪي گيت نسل در نسل باقي رهجي ويا هجن، پر ايئن ڪيئن ٿو چئي سگهجي ته هتان واريون قديم هِندڪيون رسمون (جيڪي ممڪن آهي ته هندو مت کان به اڳ جو هجن) شيدين آفريڪا مان آنديون! ٻي ڳالهه ته خود اهي قديم دعائون اصل ۾، سنڌ ۾ پراڻن وقتن جون ٿي سگهن ٿيون، جيڪي وقت سان اچار بگڙڻ سبب هاڻي سمجهه ۾ نه ٿيون اچن. پر جيڪڏهن اهي سچ پچ آفريڪي بڻ بنياد مان آهن ته هِن دور ۾ انهن کي پروڙڻ ڏکيو ڪم نه آهي.

ان هوندي به منگهي پِير واري اداري جي ڪهاڻي ڏاڍي ڳتيل آهي ۽ ’ موريا لال شاهه‘ هڪ عجيب ڪردار آهي. سنڌ ۽ هند ۾ ’موريا‘ خاندان ٻُڌ ڌرم جو اهم حوالو آهي، ’ لال‘ يا ’لعل‘ صوفي قلندري لقب آهي، واڳونءَ جي خدمت فطرت جي پُوڄا آهي، ۽ هتان جون رسمون هِندڪيون نظر اچن ٿيون. منگهي پير جا عقيدمند اڪثريت ۾ شيدي آهن، آفريڪي ٻوليءَ ۾ گيتن جو گمان به آهي، ۽ واڳونءَ جا چِٽ موهن جي دڙي جي مهرن تي به موجود آهن.