شاهي درٻار ۾ ماموئي فقير

ڇنڇر 29 جنوري 2005ع

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

شاهي درٻار ۾ ماموئي فقير

ماموئي فقيرن جي ڳالھہ اسان تاريخ جي ڪتابن ۾ پڙهي ۽ زماني جي واتان ٻڌي. آئون سوچيندو هئس، اهي ڪي وڏا پھتل بزرگ هوندا جن ٺٽي جي بادشاهن کي منھن تي ”ست سري“ يا ستن بيتن ۾ اڳ ڪٿي ٻڌائي هئي. چون ٿا تہ هو پنھنجي وقت جا ناسٽروڊامس Nostrodamus يعني The men who saw tomorrow هئا ۽ هنن جيڪي ڪجھہ چيو سڀاڻي ايئن ئي ٿيو. جيئن فقيرن چيو هو. ايئن تہ ايراني بادشاھہ بخت نصر جي همعصر پيغمبر ارميہ Jeremiah بہ پنھنجي بادشاھہ سلامت آڏو اڳ ڪٿيون پئي ڪيون تہ ”جيڪڏهن يروشلم جو ناحق پرست بادشاھہ خدا جي ٻڌايل واٽ ڏانھن موٽ نہ کائيندو ۽ شرڪ ڪندو رهندو تہ پوءِ فارس جو باشاھہ طوفان وانگر ايندو ۽ يروشلم جي بادشاھہ جا پٽ سندس اکين آڏو ڪٺا ويندا!“ پر فقيرن جون اهڙيون ڳالهيون ڪير ٿو ٻڌي؟ تاريخ ۾ نيٺ ايئن ئي ٿيو، جيئن ارميہ نبيءَ چيو هو.

ڇا ارميہ خواب ڏسي رهيو هو؟ يا سندن زبان خدا جي زبان ٿي پئي هئي؟ ڪڏهن ڪڏهن قدرت جا فيصلا فقيرن جي زباني پڌرا ٿيندا آهن ۽ پوءِ اهو عظيم سچ ڳالهائڻ يا ظاهر ڪرڻ تہ خلق جي زبان خدا جي زبان هوندي آهي! سنڌ ۽ بلوچستان ۾ خدا جي خلق رهي ٿي. جيڪا وڏي واڪي ڪجھہ ڳالهائي رهي آهي. اها خلق ڇا پئي چوي؟ ان خلق جا سڏ ۽ پڙاڏا اخبارن ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا تان برابر اچي رهيا آهن. خلق ناراض آهي، خلق ڪاوڙيل ۽ ڏکويل آهي. اهڙي ڏکويل خلق جي آھہ ڪٿي دنگ ڪندي؟ تلسي داس چيو:

تلسي آھہ غريب ڪي، نسڦل ڪبہي نہ جاءِ،

موئي ڍور ڪي چام سي، لوها ڀسم هو جاءِ.

(تلسي! غريب جي آھہ ڪڏهن بہ اجائي نہ ويندي آهي، مئل ڍور جي چمڙيءَ مان ٺھيل ڌنوڻ سان لوھہ ڀسم ٿي ويندو آهي.)

ٿورو سوچيو تہ سهي! جڏهن مئل ڍور جي چم سان ساھہ ڀسم ٿي سگهي ٿو تہ زندھہ انسانن جون آهون ڇا ڇا نہ ساڙي ڇڏينديون!؟ آئون ڪا بہ اڳڪٿي ڪو نہ ٿو ڪريان. مون کي ماموئي فقيرن وانگر پنھنجي سسي وڍائڻ جو شوق ڪو نہ آهي. نہ وري آئون ارميہ پيغمبر جي طريقت تي هلندڙ آهيان. ها! پاڻ انھن مان ضرور آهيون جن کان خدا جي خلق جو درد ڏٺو نٿو ٿئي! ۽ سمجهون ٿا تہ ڪجھہ ڪڇي ڪافر ٿيڻ، ماٺ ڪري مشرڪن جي قطار ۾ بيھڻ کان بھتر آهي.

گذريل سال جا آخري ڏينھن هئا. آئون پنھنجي فقرائي آستاني تي خاموشيءَ سان پنھنجي ڪرت ۾ مصروف هوس. اوچتو هڪ همراھہ منھنجي اڪيلائيءَ ۾ ڌوڪي گهڙي آيو، ”بادشاھہ سلامت سان ملڻ لاءِ توهان جو وقت فلاڻي ڏينھن جي فلاڻي گهڙيءَ تي مقرر ڪيو ويو آهي!“

”پر مون تہ اهڙي ڪا بہ خواهش نہ ڪئي آهي؟“ مون چيو هو.

”.... پر تون خدا جي خلق! خدا جي خلق! جو راڳ تہ آلاپيندو ٿو وتين! پرپٺ ڳالهائڻ کان سامهون چوڻ چڱو آهي تہ پوءِ ڇو نٿو سامهون چوين؟“

مقرر ڏينھن تي شاهي درٻار ۾ ٽيھہ چاليھہ ڄڻا موجود هئا، فل سوٽ، بوٽ ۽ ٽائيون ڇنڊ ڦوڪ! ساھہ بہ هوريان هوريان ٿي کنيائون تہ متان ڪپڙن جي استري خراب نہ ٿي پوي! هڪ ڪنڊ ۾ سنڌ جا ماموئي بہ وڃي ويٺا. پوءِ وقت جي حاڪم (وزيراعظم شوڪت عزيز) پاڻ ڳالهائڻ فرمايو، ”مون هيئن ڪيو، مون هونئن ڪيو! مون سارڪ ۾ هيئن چيو، مون هندستان وارن کي هونئن چيو! مون اميريڪا جي صدر کي هيئن چيو ۽ برطانيا جي وزيراعظم کي هونئن چيو! هاڻي تہ بس! ويٺا ڏسجو، مون ملڪ جي ترقيءَ جو اهڙو رستو ورتو آهي جو دنيا دنگ ٿي ويندي!“

... ۽ پوءِ سڀني ڳالهائيو، ”مرحبا! مرحبا! آفرين توتي اي وقت جا بادشاھہ، آفرين! تون نہ هجين ها تہ اڄ ملڪ جو ٻيڙو غرق هجي ها، تون آيو آهين تہ ڄڻ تارڻهار آيو آهي!“ خوشامدڙيا ثنا خوانيءَ ۾ لڳي ويا. هو سڀ بادشاهي ۽ سرڪاري زبانن ۾ لکندڙ ملڪ جا وڏا ”جمهوريت پسند“ ۽ عقل ۾ اڪابر ڪالم نگار هئا، جيڪي هر ڀيري درٻار ۾ اهي ئي ڳالهيون ورجائي پيا ورجائيندا آهن، الائي تہ ڇو؟

آئون سوچيندو ئي رهجي ويس تہ هن مانڊاڻ ۾ مون کي ڇو سڏايو ويو آهي؟ مرزا غالب جي شاعري منھنجي دل جو آواز سهي، پر مون کي هن وانگر شاهي درٻار تائين رسائيءَ جي ڪا خواهش ئي نہ آهي! هو سڀ ”پارسي“ ڳالهائي رهيا هئا، پاڻ کي پارسي اچي ئي ڪو نہ! منھنجو وارو آيو تہ منھنجي زبان مان بي اختيار نڪتو، ”اي بادشاھہ! هن ڇت جي هيٺان تہ سارڪ، هندستان، اميريڪا، برطانيا ۽ هندستان جون ڳالهيون پيون هلن، تون آءِ ايم ايف، عالمي بئنڪ ۽ آءِ ٽي کان هيٺ لهين ڪو نہ ٿو، منھنجيون ڳالهيون توکي ڪو نہ وڻنديون!“

”نہ! نہ! توکي جيڪو وڻي، سو چئه!“ بادشاھہ سلامت هڪ غير رسمي ۽ عوامي لباس پوش کي پنھنجي حضور ۾ ڳالهائڻ جي مڪمل آزادي ڏني تہ سڀني مصاحبن ڪنڌ ورائي ڏٺو. ”هي ڪير معتبر آهي، جنھن کي گستاخي ڪرڻ جي اجازت ملي آهي؟“

” تہ پوءِ ٻڌ اي بادشاھہ! تون جنھن ترقيءَ جي ڳالھہ پيو ڪرين، اها ڪنھن ٻئي جهان جي ڳالھہ آهي، آئون سنڌ جي ماڻهن جي ڳالھہ ٿو ڪريان، جن جا حقيقي پيداواري ذريعا توهان جي نين ترقياتي پاليسين سبب ختم ٿي ويا آهن. سنڌ جي زراعت تمام گهٽجي وئي آهي. سنڌ جي ماڻهن جو ٻيو وڏو گذارو مڇيءَ تي هو. درياھہ ۽ ڍنڍون سڪي ويون آهن. زرعي ڪارخانا بند ٿيندا پيا وڃن، ڪمند ختم، ڪمند جا ڪارخانا بحران ۾... ۽ توهان ٿا چئو تہ.... اي بادشاھہ سنڌ جا ماڻهو رزق کان لاچار ٿيندا پيا وڃن... تون ٺٽي ۽ بدين وڃ! ۽ وڃي پنھنجين اکين سان ڏس، سڄو ملڪ ويران ٿي ويو آهي، جتي اڃا ڪجھہ سال اڳ هزارين ايڪڙ مڇيءَ جا تلاءُ هئا. هاڻي پيئڻ لاءِ پاڻي ڪو نہ آهي!“ اهي ٻہ چار جملا مون نہ، منھنجي زبان مان الائي ڪنھن ڳالهايان، شايد خدا جي خلق ڳالهايو! ۽ پوءِ بادشاھہ سلامت وضاحتن ۾ پئجي ويو.

هاڻي درٻار جو ماحول ئي بدلجي ويو، منھنجي ڀر ۾ انور پيرزادو ويٺو هو، هن ٿر جي ڏڪار جو مسئلو ڇيڙيو ۽ ٿر جي ڪوئلي سان ٿرين جي قسمت بدلائڻ جي ضمانت گهري.

”سڀ ٿيندو! سڀ ٿيندو! توهان ڏسندا تہ سڀ ٿيندو!“ بادشاھہ سلامت نئين وضاحت ڪرڻ چاهي پر سندس مشيرن شايد بدليل ماحول کي محسوس ڪري ورتو هو. هڪ مشير بادشاھہ سلامت جي ويجهو ويو ۽ ڪن ۾ ڀڻڪيو. خبر نہ آهي تہ ڇا چيائين پر بادشاھہ سلامت اعلان ڪيو، ” بس! وقت ختم ٿي ويو آهي، باقي ماڻهن کي ٻئي دفعي ٻڌنداسون!“

”نہ! توکي منھنجي ڳالھہ اڄ ئي ٻڌڻي پوندي...“ هي غلام نبي مغل (صحافي) هو.

”نہ! اڄ وقت ڪو نہ آهي!“ بادشاھہ سلامت وري چيو.

”تڏهن بہ توکي اڄ ئي ٻڌڻو پوندو.... تہ سنڌ جا ماڻهو توهان کي پسند نٿا ڪن. توهان جي پاليسين کي پسند نٿا ڪن، هو توهان مان بيزار ويٺا آهن....!“ غلام نبي مغل جو لهجو ايئن هو ڄڻ قبل مسيح جو ارميہ Jeremiah پنھنجي ملڪ جي بادشاھہ سلامت کي تلخ مستقبل کان خبردار ڪري کيس سمجهائڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هجي. پوءِ درٻار برخاست ٿي وئي. خاص مصاحب انہي جي پويان گم ٿي ويا ۽ سنڌ جي ماموئي فقيرن جو ٽولو درٻار جي ديوان عام (الائي خاص) مان نڪرڻ جو