سڄي ڪتاب جو خلاصو

�ل ۽ تقويٰ ۾ زياده هئا سا سخت غلطي آهي. تواريخ ڏسو ته سڀني پيغمبرن جون اُمتون ٿوري وقت کان پوءِ گمراهه ٿي ويون. حضرت موسيٰ ؑ رڳو ٿورڙي وقت لاءِ پنهنجي ماڻهن کي، پنهنجي ڀاءُ حضرت هارون ؑ جي زير نظر ڇڏي ويو ته هو گابو ٺاهي ان جي پرستش ڪرڻ لڳا. خود رسول خدا ﷺ جا قول موجود آهن، جي ڏيکارين ٿا ته اهڙو زمانو ايندو جنهن ۾ مسلمان بگڙجي ويندا ۽ خود عالم به بيڪار ٿي پوندا (اُنهن حديثن جا الفاظ مون کي ياد نه آهن) پوءِ هروڀرو پاڻ کان اڳين جي آڙ ۾ لڪائڻ ڪيڏي نه غلطي آهي. قرآن شريف ۾ آهي ته، ڪافر، رسول الله ﷺ کي چوندا هئا ته، ”اسان پنهنجي وڏن جو طريقو ڇو ڦٽي ڪريون؟“ الله تعاليٰ ٿو فرمائي ته انهن کي چؤ ته ”ڇا اوهان اُنهن جو طريقو نه ڦٽي ڪندو، اگرچه هو غلطيءَ تي هئا.“

تاريخ ثابت ڪري ڏيکاريو آهي ته مسلمان ۽ سندن عالم جيئن پوءِ تيئن بگڙندا ويا. پوءِ ڪاڏي اُنهن سلفن جي سند، ڪاڏي الله جي ڪتاب ۽ رسول ﷺ جو قول ۽ فعل ۽ اصحابن سڳورن جي قولن ۽ فعلن جي سند. ازانسواءِ جن کي اڄوڪي دنيا جي واقفيت آهي، سي پڪ سان چوندا ته اڄوڪي زماني ۾ عقل ۽ علم بلڪل زور آهي. ايترو قبول ڪيان ٿو ته متاخرين ۾ به ڪي چڱا چڱا عالم ٿي گذريا آهن. مثلاً شاهه ولي الله صاحب دهلويؓ. مگر اهڙن زبردست عالمن جون تصنيفون اسان جي نيم خوانده مولوين کي نڪي سمجهه ۾ اچن نڪي وڻن. طوطي جو آواز نقارخانه ۾ ڪير ٻڌي؟