سياسي گدلاڻ ۽ سڀاڻي جي سنڌ

جون 2004ع

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

سياسي گدلاڻ ۽ سڀاڻي جي سنڌ

ڪراچي ۾ بمن جا ڌماڪا ڪنھن ڪرايا ۽ ان جو حتمي فائدو ڪنھن کي نصيب ٿيڻو آهي؟ ان سوال جو جواب ڪو گهڻو ڏکيو ڪو نہ آهي. ماضيءَ ۾ ٿيل وارداتن جي طريقن تي غور ڪريو تہ توهان کي ڪجھہ نہ ڪجھہ ياد اچي ويندو. وارداتن ۾ ”خاص نمبر“ پليٽن واريون گاڏيون استعمال ڪندڙ تنظيم ڪھڙي آهي؟ ان لاءِ توهان کي 1985ع کانپوءِ ٿيل چورين ۽ رهزنين جا واقعا ياد ڪرڻا پوندا. سنڌ ۾ جعل سازيءَ جو سرڪاري سطح تي رواج خاص ڪري گاڏين تي خاص نمبر پليٽون هڻي جاوا ڪرڻ جو لاڙو ڪھڙي سري کان شروع ٿيو ۽ حڪومت ۾ نہ هوندي بہ خاص نمبر پليٽ جون گاڏيون تنظيمي سرگرمين ۾ استعمال ڪير ڪندو رهيو آهي؟ ۽ سڀ کان اهم ڳالھہ تہ ڪراچي ۾ ڪنھن واقعي کانپوءِ فساد، خاص ڪري منظم وڳوڙ ڪرڻ، ٽائر ۽ گاڏيون ساڙڻ، پيٽرول پمپ ساڙڻ، بينڪ لٽڻ ۽ ننڍڙن ٻارن ۽ زالن کي پوليس جي آڏو بيھارڻ ڪنھن جي روايت رهي آهي؟ آئون سمجهان ٿو تہ في الحال هڪ سوال جو جواب ڪنھن حد تائين توهان جي ذهنن ۾ اچي ويو آهي. اها ڌر ڪيتري حد تائين عوامي آهي ۽ ڪيتري حد تائين ايجنسين جي؟ ان سوال تي توهان پاڻ سوچيو. البتہ هڪ ڳالھہ سمجهي سگهجي ٿي تہ ان ڌر تي غيبات ڪجھہ ان حد تائين راضي رهي آهي جو اها کين هر هٿيار پنہوار ۽ جديد ترين مواصلاتي ذريعا پھتا رکندي آهي.

جيئن ريس ڪورس ۾ اڪثر ڪري سڀ گهوڙا هڪ ئي مالڪ جا ڊوڙندا آهن، تيئن لڳي ٿو تہ دهشتگرد بہ ڪنھن هڪ ئي مالڪ جا آهن، جيڪو بہ ڪامياب ٿيو، مالڪ ڪامياب ٿيو. ڪراچيءَ ۾ دهشتگرديءَ جو ٻيو نڪ نقشو ”آپگهاتي“ آهي. ”گهيراءُ جلاءُ“ ۽ ”آپگهاتي بم“ بظاهر (۽ روايتي طرح) ٻہ جدا جدا وارداتي طريقا آهن، خبر نہ آهي تہ اهي ٻئي قسم پاڻ ۾ ڪيئن گڏ وچڙ ٿي ويا آهن. آپگهاتي طريقه واردات( جنھن کي ڪي ماڻهو جهادي چون ٿا) ظاهر آهي تہ ”جهادي“ (نقلي) آهن، جن جا دل ۽ دماغ ڪن تنظيمن جي گرفت ۾ آهن.... اهي جهادي گهوڙا بہ ساڳي مالڪ جا لڳن ٿا ان ڪري ئي تہ ”جهادي ۽ گهيراءُ جلاءُ“ طريقا پاڻ ۾ ٻٽ ڪيا ويا آهن.

نيٺ انھن گهوڙن جا مالڪ ڪير آهن؟ اهي مالڪ اڳي سياسي گهوڙا ڊوڙائيندا هئا، هاڻي وڳوڙي ۽ دهشتي گهوڙا ڊوڙائين ٿا. جنرل پرويز مشرف چوي ٿو، ”مون تي ٿيل حملي ۾ فوج ۽ فضائيہ جا ننڍا اهلڪار ملوث آهن پر ان جو ماسٽر مائينڊ ڪالعدم تنظيم جو ميمبر امجد فاروقي آهي.“ يعني جنرل صاحب ڳالھہ تي ڪک رکندي چوي ٿو تہ اهم اداري ۾ ڪي ٿورا ننڍا اهلڪار (ننڍن مان مراد يقينن رنگروٽ ٿي نٿو سگهي) ڪن دهشتگردن جي چوڻ تي ڪم ڪن ٿا ۽ اهي ڪيڏي مهل ڪجھہ بہ ڪري سگهن ٿا. اڃا بہ وضاحت ۾ وڃجي تہ چئي سگهجي ٿو تہ خود اهم ادارن ۾ ننڍن يا وڏن اهلڪارن جا الائي ڪيترا گروپ ان قسم جون سرگرميون ڪري سگهن ٿا يا ڪري رهيا هوندا ۽ انھن کي الائي تہ ڪنھن ڪنھن جون دعائون ۽ آشيرواد حاصل هوندا. صدر صاحب جي بيان مان اسان سولائيءَ سان اهو نتيجو ڪڍي سگهون ٿا تہ ڪي دهشتگرد تنظيمون ۽ اهم اداري جا ڪي اهلڪار ملڪ ۾ هڪ متضاد سرڪار هلائي رهيا آهن ۽ اهي ملڪ ۾ ڪنھن وقت، ڪجھہ بہ ڪري سگهن ٿا، ڪجھہ بہ! ان غيباتي سرڪار کي اسان ڀلي تہ غير قانوني طاقتون سڏيون، حقيقت اها آهي تہ اها سرگرم آهي ۽ ڪراچي سميت سڄي ملڪ جو سڪون تيزي تي دشمن جي سر وانگر کڻي گشت ڪري رهي آهي.

ان سڄي سياسي آلودگيءَ ۾ سنڌ جي حڪومت ۾ تبديلي ۽ گورنر راڄ جي لاڳو ٿيڻ جون ڳالهيون ڪنگري هائوس، هالا، ڪراچي ۽ اسلام آباد وچ ۾ گردش ڪري رهيون آهن. ٿر جو ميان ارباب بہ ڪنھن نہ ڪنھن اميد تي ڪنگري کان ٿي لنڊن وڃي نڪتو آهي. ميان صادق علي جو ساٿي ميان امتياز بہ ڪنگري مان آشيرواد وٺڻ ويو هو. باقي رهيو حاضر وڏو وزير! سو بہ پاڳاري صاحب کان خميس ڏينھن دعائون وٺي آيو آهي، پير صاحب سڀني کي دعائن ۽ آشيرواد سان نوازي ريس ڪورس واري ميدان ڏانھن اماڻي تہ ڇڏيو پر چيائين، ”حر ۽ مهاجر ڀائي! ڀائي! آهن، پاڻ ۾ ٺھي هليا تہ حڪومت ڪندا.“ پير صاحب جي اڳڪٿين ۾ وڏا روحاني راز هوندا آهن.

اها ڳالھہ پير صاحب کي بہ خبر آهي تہ ڪنگري هائوس جي ستارن جو عروج تڏهن ٿيو جڏهن پيپلز پارٽي جا ستارا زوال پذير ٿيا ۽ جيستائين پيپلز پارٽي عتاب هيٺ ۽ زوال پذير هوندي ان مهل تائين پير صاحب جون سياسي دعائون سندس سياسي مريدن کي لڳنديون رهنديون. فقط اهو ئي سبب آهي جو پير صاحب پاڳارو ڪنھن بہ صورت ۾ پيپلز پارٽي سان سياسي سهڪار کان پاسو ڪري ٿو ۽ هر ان ڌر سان ڀائي! ڀائي! ڪري ٿو جيڪا ڀيتر ۾ پيپلز پارٽي جي مخالف آهي.

پيپلز پارٽي جو مخالف ڪير آهي ۽ ڪير نہ آهي؟ هڪ تہ اڪثر اهي سڀ ڌريون مخالف آهن جيڪي ذوالفقار علي ڀٽي جي وقت ۾ 9 ستارا بڻجي ويون هيون، ٻيون اهي آهن جيڪي قوم پرست سياست ڪن ٿيون ۽ ٽيون اهي آهن جيڪي پاڪستان ۾ ڪنھن بہ انڌي منڊي جمهوريت ۾ يقين نٿيون رکن ۽ چوٿيون اهي غير ملڪين جون آباديون آهن جن پنھنجا سياسي مفاد مقامي مفادن سان ٽڪراءَ ۾ آڻي پنھنجون جدا برادريون قائم ڪري ورتيون آهن ۽ ڪنھن نہ ڪنھن ريت پاڪستان ۾ پنھنجا (غير مقامي) نمائندا چونڊرائي اسيمبلين ۾ موڪلي ڇڏيا اٿائون جيڪي هاڻي (مثال طور) سنڌ ۾ بہ پنجاب، سرحد ۽ افغانستان جي مفادن کي اوليت ڏين ٿا.

پاڪستاني وڏيرا ۽ پير صاحب ڀلي تہ سياسي آلودگي ۾ حڪومتن ۽ وزارتن جي حصول لاءِ سوديبازيون ڪندا رهن. حقيقت اها آهي تہ سنڌ جي اها ڪلاسيڪل حالت باقي نٿي ڏسجي، جيڪا اڄ کان 20-15 سال اڳ هئي. هاڻي جيڪو بہ ماڻهو ۽ جيڪا بہ سياسي پارٽي سنڌ تي قائم ٿيندي يا قائم ڪئي ويندي ان جا هٿ پير، ٻانہون، اکيون ۽ ڪن سڀ ٻڌل ۽ بند هوندا. عام ماڻهو سنڌي ڳالهائيندا پر حاڪم فقط اردو، پشتو، پنجابي ۽ انگريزي ٻڌندا. ماڻهو اٽي، چانور ۽ ڪمند جو اگھہ پڇندا پر بازار ۾ بارود ۽ رڪ جي گورين جا سودا پيا هلندا. ماڻهو سنڌوءَ جي پاڻي جي ڳالھہ ڪندا پر وڪاڻل وزير ۽ ماهر ڪالاباغ ڊيم جي وڪالت ڪندا. ماڻهو صوبن جي آمدنيءَ جي بنياد تي وفاق کان ڀاڱو گهرندا پر وڪاڻل سياستدان ان تان بہ هٿ کڻي ايندا.

جيڪا ڌر ۽ جيڪو سياستدان ايئن سڀ ڪرڻ جو واعدو وچن ڪندو، سو حڪومت ۾ ويھندو. جيڪو شخص پنھنجي ضمير کي ڪفن پارائي بي ضميريءَ جو چوغو پائيندو سو ئي وفاق جو نور نظر ٿيندو. جيڪو ماڻهو سنڌو درياھہ کي هميشه لاءِ خاموش ڪرڻ ۾ مهرو ٿيندو ۽ سنڌوءَ کي سڪائڻ ۾ پنجاب جي حڪمران طبقن جو پگهار دار نوڪر ٿيندو اهو ئي وڏ وزارت جي دستار پائيندو. ڄام صادق عليءَ کان اڄ تائين ايئن ئي ٿيندو آيو آهي.

پاڻيءَ جي سياست ۽ ان بابت انگن اکرن تي گهڻن ماهرن وٽ گهڻو ۽ سٺو مواد آهي، مون وٽ تہ ڪا بہ نئين ڳالھہ ڪو نہ آهي. البتہ ان پاڻيءَ جي مسئلي کي جڏهن آئون اڄ کان ڏھہ پندرهن سال اڳتي يعني تقريبن سن 20-2015ع ۾ ڏسان ٿو تہ پگهرجي وڃان ٿو. مون کي سنڌ ۾ فقط باراني آبادي نظر اچي ٿي ۽ ع�