سنڌي ماڻهوءَ جو مغز خراب آهي

سنڌي ماڻهوءَ جو مغز منڍ کان خراب آهي. نه ڪڇندو، نه پڇندو، پيو کيت کيڙيندو، مال چاريندو، سرون پچائيندو، گهر اڏيندو، ڪپڙا اڻندو، پورهئي ۽ اپت جي حساب ڪتاب مهل ٿوري تڪرار بعد خالي هٿين موٽندو ۽ وري قرض کڻي گهر ڀيڙو ٿيندو.

سنڌي ماڻهن جو مغز واقعي خراب آهي، هنن هميشه ڏتڙجي آيل اجنبين کي سهارو ڏنو آهي. موهن جي دڙي بابت هڪ ڪٿا موجب اتي قانون هو ته جڏهن به ڪو اجنبي مهين جي شهر ۾ رهڻ لاءِ اچي ته ان کي هر شهري پنهنجي پاران هڪ عدد سر ۽ هڪ رپيو ڏئي ته جيئن نئين شهريءَ کي گهر به ملي ته روزگار جو بندوبست به ٿي وڃي. ماهرن موجب مهن جي دڙي جي آبادي 80 هزار ماڻهن تي ٻڌل هئي. اهڙي طرح هر نئين ماڻهوءَ کي شهر ۾ داخل ٿيڻ شرط 80 هزار سرون ۽ 8 هزار رپيا مليا ٿي.

سنڌي ماڻهن جو مغز واقعي خراب آهي جو هنن منڍ کان وٺي اجنبي ماڻهن جي مدد ڪئي آهي. کين ڏکئي وقت ۾ جيءَ ۾ جايون ڏنيون ۽ ماني پچائي ڪيمپن ۾ وڃي کارائي آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته مهمانن بعد ۾ سٺي موٽ نه ڏني ۽ سنڌي ماڻهن سان ويساهه گهاتي ڪئي.

سنڌي ماڻهن جو مغز اڃا به وڌيڪ خراب آهي، جو سندن کوپري ڪنهن به مهل ڦري پوندي آهي ۽ جڏهن ڦرندي آهي ته وري سنئين نه ٿيندي آهي، چاهي ڪو کين ڳڀا ڳڀا ڪري وجهي. سنڌين کي مٺو زهر پياريو ته به انڪار نه ڪندا پر جيڪڏهن اک ڏيکاري آب حيات ڏيون ته انڪار ڪندا. اهي علامتون صحيح الدماغ قوم جون ته نٿيون چئي سگهجن.

چون ٿا ته جڏهن سڪندر اعظم سنڌ تي ڪاهه ڪئي هئي تڏهن راجا پورس ۽ ٻين سان مقابلو ڪري موٽندڙ لشڪر هانءُ هاري اڳتي وڌڻ کان انڪار ڪيو هو. پر سڪندر ديوتائن سان ڳالهه ٻولهه ڪرڻ جو ناٽڪ رچائي لشڪر کي دم دلاسا ڏيئي سنڌ مان لنگهي وڃڻ لاءِ آمادهه ڪيو. پر، سنڌي ماڻهن فاتح اعظم کي ماٺڙي ڪري لنگهڻ نه ڏنو ۽ سڪندري لشڪر تي راتاها هنيا. تاريخ چوي ٿي ته سنڌين ”گهاتڪ لڙائيءَ“ جو پهريون مثال قائم ڪري يوناني لشڪر کي ٽڪر ڀاڄ تي مجبور ڪيو. باوجود ان جي ته سڪندر پنهنجو ڌڏڪو پکيڙڻ لاءِ وڏا قتلام ڪيا، پر هو هتي ترسي نه سگهيو ۽ سنڌي ماڻهن قديم سنڌ جي هدن ۾ کيس زخمي ڪرڻ بعد ڪنهن هنڌ رولي ڇڏيو جو سندس مڙهه به وطن نه پهتو.

سنڌين جو مغز واقعي خبر آهي. هنن ڪنهن به وڏي لشڪر کي للڪارڻ کانسواءِ نه ڇڏيو آهي. ايستائين جو هڪ موقعي تي جڏهن سندن سنڌ سنڌ ڀڳل هئا ۽ سندن بادشاهه به مارجي چڪو هو ۽ وڏي شڪست کاڌي هئاون پر تڏهن به ساڳئي لشڪر سان وري جهيڙو جوٽي ويٺا. مهاڀارت واري ڪؤرن ۽ پانڊن جي وڏي لڙائيءَ ۾ سنڌ جو راجا جئدرت ڪؤرن جي طرف کان جنگ ۾ شامل هو ۽ وڏي نقصان کان پوءِ مارجي ويو هو. هن جنگ ۾ ٻنهي ڌرين جي چيلهه ڀڃي وڌي هئي، خاص طور تي هارايل ڌر وڏي مايوسيءَ جو شڪار ٿي هئي.

پر جنگ کان هڪدم پوءَ جڏهن آرجن فاتح ڌر جي حيثيت ۾ پاڻ مڃائڻ لاءِ سندس گهوڙو ۽ ان جي پويان لشڪر ڇڏيو ته ڪنهن کي گهوڙي جو دڳ جهلڻ جي همت نه هئي پر جڏهن گهوڙو سنڌ پهتو ته سنڌي ماڻهن سندس واڳ جهلي ان کي روڪيو ۽ للڪارڻ کان سواءِ اڳتي وڃڻ نه ڏنو.

واقعي! سنڌي ماڻهن جو مغز منڍ کان خراب رهيو آهي ۽ ان ۾ ڪنهن تبديليءَ جا اهڃاڻ ئي ناهن.

(هيءَ سين خميس 22 سيپٽمبر 1988ع، هلال پاڪستان ڪراچي)