ستين پنج ساله رٿا لاءِ تجويزون

اڄ وري ”شيخ“ شاهد حسين سان ملاقات ٿي، هيءُ اهو ساڳيو بيروزگار نوجوان آهي جنهن کي ملڪي ترقيءَ جو وڏو اونو رهندو آهي. گذريل ڀيري هن سنڌ مان نڪرندڙ تيل تي خوشي ظاهر ڪندي خوشفهمي ڏيکاري هئي ته هاڻي سنڌ جا ماڻهو پاڻ کي ”شيخ“ سڏائيندا، جبو پائيندا، مٿي تي نوڙ رکندا ۽ ٻانهن تي شڪرا کڻي شڪار لاءِ نڪري پوندا. شيخ شاهد حسين خيال ڏيکاريو هو ته سنڌ جي خيال ڏيکاريو هو ته سنڌ جي زمين مان نڪرندڙ تيل، اهو تيل آهي جيڪو سنڌي ماڻهن جو ابن ڏاڏن کان نڪرندو ۽ زمين ۾ جذب ٿيندو آيو آهي.

شيخ شاهد حسين اڄڪلهه ڪراچي جي ڪرفيوءَ وارن علائقن ۾ ڦاٿل آهي ۽ ملڪي ترقي لاءِ ستين پنج ساله رٿا ۾ ڪجهه تجويزون شامل ڪرائڻ چاهي ٿو.

”شيخ“ شاهد هسين جو خيال آهي ته ڇاڪاڻ ته ڪراچيءَ کي سک ملڻ تمام مشڪل ٿي پيو آهي ۽ بدامنيءَ سبب روڊن تي هلڻ خطرناڪ ٿي پيو آهي تنهنڪري عوام کي وسيع تر ۽ مستقل بنيادن تي سهولتون ڏيڻ لاءِ ڪي نوان ۽ عظيم ترقياتي پروگرام ڏيڻ اڻٽر ٿي پيو آهي. سندس توريل ٽڪيل راءِ آهي ته صورتحال ايتري پکڙيل آهي جو واٽ ويندي ”نامعلوم پراسرار ڀوتار“ کانئس ڪنهن به مهل ”نالو پڇي سگهن ٿا.“ يا ڪو به ”ڌاڙيل سائين“ کيس ڪنهن به مهل اغوا ڪري سندس مائٽن کان ڀنگ گهري سگهي ٿو. هو اغوا ٿيڻ کان صرف ان ڪري ڊنل آهي ته سندس گهر ڀاتي ڀنگ نه ڏيئي سگهڻ ڪري کيس ڇڏائي نه سگهندا. شيخ صاحب ”گولي هڻڻ“ کي ”نالو پڇڻ“ چوندو آهي ۽ ڌاڙيلن کي ڊپ ۾ ”ڌاڙيل سائين“ چوندو آهي. هو، هر ان ماڻهو کي ”سائين ڀوتار“ چوندو آهي جنهن سان پڄي نه سگهندو آهي.

اڄ هو وري آيو هو:

”ڀائو! انهن پراسرار ڀوتارن جو ڪو ڏس پتو پيو جيڪي اوچتو ظاهر ٿي ماڻهن کان نالا پڇن ٿا؟ ”شيخ“ شاهد هيڏانهن هوڏانهن ڏسي اهڙي پڇيو هو.

”نه ادا!“

”قسم سان! اهي سچ پچ پراسرار ڀوتار ٿا لڳن“ هن ڀيري سڙٻاٽن ۾ چيائين.

”ڪيئن ڀلا؟“

”الائي ڪيئن، بس دل ٿي چوي!“ مسڪين شيخ وٽ واقعي ڪو جواب نه هو.

جڏهن کانئس ٻارن جي خير خيريت پڇي وئي ته ڇرڪ ڪڍائي ڇڏيائين،

”اهي شطيله ڪئمپ ۾ آهن!“

”شطيله ۾!“

”هائو ادا، پاڻ سان به وتائي فقير واري ڳالهه ٿي وئي!“

”ڪيئن ڀلا؟“

”تيل نڪتو ته پاڻ ”شيخ“ ٿيڻ جي دعا ڪئي هئي، هائو نه!“

”هائو؟“

”الله سائينءَ غريبن جهڙو نه ڪيو پر تيل وارو شيخ ڪرڻ بدران فلسطيني ڪري ڇڏيائين. هائو نه ؟“

”هائو، برابر!“

”سو، گلو، بصران، آچر، اوسو سڀ شطيله ۾ آهن ۽ ٻاهرڀوتار سائين پيا ليفٽ رائٽ ڪن.“

شيخ شاهد حسين جو خيال آهي ته ڪرفيو سبب سڀ کان وڏي تڪليف ۾ ٻار آهن ۽ انهن جي مسئلي جو حل ستين پنج سالا رٿا ۾ ممڪن آهي ڇو ته ايندڙ پنجن اٺن سالن کانپوءِ به هتي ڪرفيو لڳندا رهندا.

جڏهن کانئس پڇيو ويو ته ٻارن کي ڪهڙي تڪليف آهي ته ٻڌايائين، ”ادا کير!“

”ڇو ڀلا؟“

”ادا ڏس ته کير واري جو اچڻ بند، اسان جو وڃڻ بند.“

”نيٺ، ڪار واٽ ته هوندي؟“

”آهي ڇو نه؟ جناب محبوب الحق کي تجويز ڪجي ته سوئي گئس ۽ پاڻيءَ وانگر پائيپن ذريعي کير سپلاءِ اسڪيم تيار ڪري. کير نلڪن مان اچي ۽ ماڻهو والو کولي ضرورت آهي کير حاصل ڪن. ميٽر لڳل هجن ۽ ماڻهو بئنڪن ۾ بل پيارين!“

”پير کير........“

”پهرين مان پوري تجويز ڏيان پوءِ تون ڳالهاءِ. مون وٽ سڄي فزيبلٽي آهي. کير ٽنهي قسمن جا هجن. ماهيو، ڳائو ۽ ٻاڪرو. جنهن کي جيڪو وڻي........ ميٽر لڳائڻ ان ڪري ضروري آهن ته جيئن ڪو ٻئي صوبي وارو کير پي پڄي نه سگهي.“

”پر........“

”پر کي ڇڏ، تون منهنجي ڳالهه ٻڌ........ ۽ بل پيارڻ لاءِ هيليڪاپٽر سروس شروع ڪئي وڃي. ماڻهو پنهنجي پنهنجي گهر جي ڇتين ۽ گئلرين مان بيهي اڏامندڙ هيليڪاپٽرن کي هٿ ڏين ۽ بئنڪ جي ڇت تي لهن، بل پيارين ۽ موٽي اچن.

”پر هيليڪاپٽر........“

”هائو، هيليڪاپٽر ۾ ٿورا ماڻهو ماپندا آهن تنهنڪري اهي بسن جيترا ٺاهيا وڃن، جيڪڏهن اهو ممڪن ناهي ته انين ۾ رسا ٻڌي لڙڪايا وڃن، ماڻهو رسا جهلي ٽنگجي وڃي سگهن ٿا...... هن کي بس ۾ لٽڪڻ جو وڏو تجربو آهي.

”پر شيخ صاحب هي غريب ملڪ...“

”ملڪ غريب ناهي ڀائو! هتي وڏو مال آهي... مال. هي سڄو جهيڙو باقي ڇا تي متو آهي؟“ شاهد حسين جو دليل آهي ته هتي بيروزگاري مزدورن ۽ ماهرن جي فوج کان زرعي زمينن ۽ معدنيات تائين، امدادن ۽ قرض کان ٽيڪسن تائين، سامونڊي ۽ هوائي رستن کان روڊ تائين سڀ ڪجهه آهي، سڀ کان اهم ڳالهه ته انهن جي استعمال جي ضرورت به آهي... انڪري اسان غريب ناهيون. سندس چوڻ آهي ته غريب آهي ته فقط پهرين، ٻي، ٽين، چوٿين، پنجين، ڇهين ۽ هاڻي ستين پنج سالا رٿا يا ان تي عمل ڪرائيندڙ.

سندس ماهراڻي راءِ آهي ته اهي رٿائون انڪري غريب آهن جو انهن جي تياريءَ ۾ کانئس ڪو به مشورو نٿو ورتو وڃي ۽ ڇاڪاڻ ته بيروزگار عوام جو مشورو قيمتي ۽ سڌو سنئون مسئلن بابت هوندو آهي تنهنڪري جڏهن انهن کي ترقياتي رٿائون ٺاهڻ مهل نظر انداز ڪيو ٿو وڃي ته اها غريب رهجي وڃي ٿي. رٿائن تي عمل ڪرائيندڙن جي غربت بابت سندس دليل آهي ته جيڪڏهن اهي غريب نه هجن ها ته هر ڀيري رٿائن وارين رقمن مان کين پنهنجا گهر هلائڻ جي ضرورت نه پوي ها.

پاڪستان جي پرڏيهي ناڻي جي بچت بابت پڻ ”شيخ“ صاحب کي ڏاڍي ڳڻتي آهي. ان ڪري هو جناب محبوب الحق خان کي خاص اپيل ڪرڻ لاءِ پريشان گهمندو ٿو وتي ته هاڻي آمريڪا مان عوام جي تفريح تعليم ۽ تربيت لاءِ وڌيڪ فلمون نه گهرايون وڃن ڇو ته ماڻهو پوري ”تربيت“ حاصل ڪري چڪا آهن ۽ اهڙيون فلمون هاڻي ڪراچيءَ جي رستن تي عام جام هلڻ لڳيو آهن. شايد سندس اشارو شهر جي مختلف هنڌن تي ”پراسرار ڀوتارن“ پاران ڪلاشنڪوفن سان بيگناهه ماڻهن کان ”نالن جي پڇا“ ڏانهن آهي.

(هيءَ سين آچر 15 مئي 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)