دوربينيءَ ۾ ورديون ئي ورديون

ڇنڇر 11 سيپٽمبر 2004ع

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

دوربينيءَ ۾ ورديون ئي ورديون

چاچي پنہونءَ جي ٻنيءَ ۾ ورديءَ وارا چهل قدمي ڪري رهيا آهن پر چاچي جو روح بيچين آهي. تجربي جي ڳالھہ آهي تہ توهان ڪنھن بہ گل جو ٻوٽو پوکيو ۽ ان جي حفاظت ماليءَ بدران ڪنھن بندوق بردار باوردي صاحب کي ڏيئي ڇڏيو، ڪجھہ وقت کان توهان ڏسندا تہ اتي گل تہ ٺھيو، پوکيل ٻوٽو بہ نہ هوندو. ٻوٽو ان ليفٽ رائيٽ جي دوران ڪڏهوڪو لتاڙجي ختم ٿي چڪو هوندو. البت اهو وردي وارو جوان ڪلهي تي بندوق ٽنگيو، پوريءَ ذميواريءَ سان ليفٽ رائيٽ ڪندو نظر ايندو. ان تجربي کانپوءِ بہ جيڪڏهن ڪو سياستدان سمجهي ٿو تہ ملڪ ۾ جمهوريت جي آبياري، اصلي جمهوري ادارن بدران ڪو باوردي ادارو ئي ڪري سگهي ٿو تہ پوءِ سندس مرضي!

پاڪستان ۾ سرڪاري سطح تي جنھن قسم جي پيش رفت ٿي رهي آهي ان مان لڳي ٿو تہ پاڪستان کي هلائڻ لاءِ ٻن ڳالهين جي سخت ضرورت هئي. هڪ عوام تي موچڙو ۽ ٻيو کين حساب سيکارڻ لاءِ اڪائونٽنٽ! يعني پاڪستاني عوام کي ڊسيپلين ۾ آڻڻ لاءِ هڪ باوردي صدر ۽ هڪ سٺي بينڪار، يعني شوڪت عزيز جي ضرورت هئي. سرڪار کي اميد آهي تہ هاڻي جلد ئي ”سڀ اڇا هئي“! جون رپورٽون اچڻ شروع ٿي وينديون.

پاڪستان ۾ ڪافي سياستدان سمجهن ٿا تہ هي نئون منظر نامو بہ سرڪار جو هڪ خواب پريشان آهي، جيڪو جمهوري ادارن کي اڃا بہ پريشان ڪندو. ملڪ ۾ رڙين واڪن جي بازار ڏاڍي گرم آهي پر، جتي سونارو سئو ڌڪ هڻندو آهي. اتي لوهار جو هڪ ئي ڌڪ ڪافي هوندو آهي. ملڪ پاڪستان جا سمورا جمهوريت پسند سياستدان (ان حد تائين جو ڪي مولوي صاحب بہ، جن جو سچ پچ تہ جمهوري سرشتي سان ڪو بہ نظرياتي رشتو نہ آهي) جنرل پرويز مشرف تي وردي لاهڻ جو دٻاءُ وجهي رهيا آهن... چه خوب! هوڏانھن شاھہ مردان شاھہ حضرت پير صاحب پاڳاري هڪ زوردار بيان ڏنو، ”آئون مرد کي ڪپڙن ۾ ڏسڻ پسند ڪندو آهيان!“ پير صاحب جون رمزون فقير ڄاڻن!

پير صاحب پاڳارو ڪڏهن بہ جمهوريت پسند ڌر ۾ نہ رهيو آهي ۽ نہ ئي وري پاڻ کي جمهوريت پسند سڏايو اٿس، پير صاحب جو پنھنجو نظريو ۽ پنھنجي سوچ آهي. هن کي اسٽيبلشمينٽ سان ڦٽائڻ جي ڀلا ڪھڙي ضرورت آهي؟ شهيد بادشاھہ جنگ، جدوجهد، جيل، ڦاسي جي واٽ ورتي. اسان جي پاڳاري صاحب ان جدوجهد جو انجام ڏسي عافيت ان ۾ ڏٺي تہ ان پارٽيءَ ۾ شامل ٿيڻ ۽ رهڻ گهرجي، جنھن جي اقتدار جو سج ڪڏهن بہ نہ لهي!

پير صاحب جڏهن ”مردن کي ڪپڙن“ ۾ پسند ڪرڻ جو اعلان ڪرڻ فرمايو، تڏهن هن ڄڻ اهو اعلان ڪيو تہ هو سياسي دوربين تي جيڪو منظر نامو ڏسي رهيو آهي، اهو ورديءَ وارن جو آهي. خير! اها پڪ تہ سڀني کي آهي، مولوي صاحبن کان موالي صاحبن، جيل وطن ۽ جلا وطن صاحبن ۽ محترمہ کي بہ خبر آهي تہ پاڪستان جي ماضي، حال ۽ مستقبل ۾ فقط ۽ فقط وردي آهي ۽ وردي کانسواءِ ٻيو ڪجھہ بہ نہ آهي. اها ايتري پڪي ڳالھہ آهي جو ڪو بہ ماڻهو مقدس ڪتاب کي هٿ رکي چئي سگهي ٿو، ”جيڪي چوان ٿو، درست چوان ٿو!،“

ڪو معجزو ٿئي ۽ اهو منظر نامو بدلجي وڃي تہ اها ڪا ناممڪن ڳالھہ نہ آهي. پر، لڳي ٿو تہ راڪشي طاقتن کي في الحال ڍر مليل آهي ۽ هنن پنھنجن اتحادي ڀائرن کي چئي ڇڏيو آهي تہ في الحال انساني روپ ڌارڻ جي ڪا بہ ضرورت نہ آهي. انسان کي ڊيڄارڻ لاءِ وردي ضروري آهي، ڇاڪاڻ تہ اها رياستي طاقت جي نشاني آهي.

همراهن کان ڪير پڇي تہ صاحبو! توهان ڊيڄاريو ڪنھن کي ٿا؟ پنھنجي ئي ملڪ جي هيڻن ماڻهن کي! ماڻهو تہ ويچارا پنھنجي ئي هڻ هڻان ۾ ڦاٿا پيا آهن ۽ ٻيا هيڏانھن هوڏانھن ڏسن تہ ڪٿان ۽ ڪڏهن ٿو سک جو جهوٽو لڳي! ڪنھن مهل تہ ڪو مرڪندڙ چهرو ڏسجي! مرڪ مرڪيو آهي! ۽ پاڻ کي مڙس ماڻهو سمجهيو اٿس! هيءَ وردي ڏسو ٿا؟ ان ورديءَ جي طاقت سان توهان تي دهشت طاري ڪجي ٿي! هي حڪ آهي سرڪار جو!“ ڍنڍور جي ڍنڍورو ڏئي ويو آهي.

وردي پائي حڪومت ڪرڻ جو جواز اهو ڏنو ويندو آهي تہ جيڪي ڪم وردي ڪري سگهي ٿي. اهي وردي کانسواءِ ٿي نٿا سگهن. ڀائي صاحب! ڪجھہ اسان کي بہ ٻڌايو تہ اهي ڪھڙا ڪم آهن، جيڪي ورديءَ سان ٿي سگهن ٿا، پر ورديءَ کانسواءِ نٿا ڪري سگهجن؟ ان کانپوءِ اسان ٻڌائينداسين تہ اهي ڪھڙا ڪم آهن، جيڪي ورديءَ سان قطعي ڪو نہ ٿيندا.

ڀائي صاحب چون ٿا تہ ڪشمير جو مسئلو، هندستان سان ناتا، افغان مسئلو، ملڪ ۾ دهشتگردي ۽ ڪالاباغ ڊيم سميت سڀني بندن جي اڏاوت جھڙا ڪم فقط ورديءَ جي زور تي ٿي سگهن ٿا.... سو خبر پئي تہ پاڪستان جي پرڏيھي پاليسيءَ جي تقاضا آهي تہ پاڪستان ۾ آمريڪا جي فرمان بردار حڪومت هجي، جيڪا پنھنجي بي مثال ۽ پيشه ورانہ صلاحيت سان آمريڪا جي هر مخالف ڌر کي ماري مڃ ڪري،ان صورتحال کي 11 سيپٽمبر کانپوءِ جو منظر نامو سڏيو ٿو وڃي.

ان ئي مارڪيٽ جو منظر دوربين ۾ ڪجھہ ايئن ٿو نظر اچي جو اسان جو مستقبل بينيءَ جو ماهر بزرگ سياستدان چوي ٿو تہ، ”ملن کي گهر ۾ پاڪيءَ جو بندوبست ڪرڻو پوندو، نہ تہ حجام وٽ ويندا!“ مولوي صاحب شايد اها صورتحال محسوس ڪري رهيا آهن. ان ڪري ئي تہ اعتراض ڪري رهيا آهن ۽ تحريڪ هلائڻ جو چتاءُ ڏيئي رهيا آهن.

پاڪستان جي تاريخ ۾ مولوي صاحبن هميشه جمهوريت جي مقابلي ۾ اسٽيبلشمينٽ جو ساٿ ڏنو آهي. نوتارا، پاڪستان قومي اتحاد ۽ پوءِ آءِ جي آءِ ان ساٿ جا نمائندا نشان هئا، جن ڀٽي صاحب ۽ ان جي پيپلز پارٽي کي پھرين ڦاهيءَ چاڙهيو، پوءِ جلا وطن يا ديس ۾ پرديسي ڪري ڇڏيو. پاڪستان جي تاريخ ۾ هي پھريون ڀيرو آهي، يا پھريون ڀيرو ٿيڻ طرف پيو وڃي تہ مولوي صاحب پاڪستان جي اسٽيبلشمينٽ سان ڏينہون ڏينھن تڪرار ۾ پيا وڃن، ان جو هڪ ٽريلر ”وانا“ آهي.

وقت وقت جي ڳالھہ آهي، جن ماڻهن افغانستان ۾ هڪ روس نواز صدر ۽ سندس ساٿين جا لاش ٽي چار ڏينھن وڻن ۾ ٽنگي رکيا هئا. هاڻي افغانستان ۽ پاڪستان ۾ انڊر گرائونڊ آهن. هنن تي ڌرتي تنگ ٿي رهي آهي. هنن روس نواز سربراھہ مملڪت کي ڪنھن جي ڏڍ تي ۽ ڪنھن جي مدد سان اهڙو عبرت انگيز موت ڏنو هو؟ افسوس! هو جن جي جنگ وڙهيا، اهي ئي سندن جان جا دشمن ٿي پيا آهن. ان دشمنيءَ وري اهڙو خطرناڪ رستو ورتو آهي جو پاڪستان ۾ جي ٿري ۽ ڪلاشنڪوف جھڙا هٿيار هاڻي آئوٽ ڊيٽيڊ ٿي ويا آهن ۽ ريموٽ، خودڪش بم ۽ ميزائيل هلڻ لڳا آهن.

ڪراچي جا مکيہ روڊ رستا، خاص ڪري جتي آمريڪي، چيني، برطانوي ۽ سعودي قونصل خانا آهن، جھڙو داخلا ممنوع علائقا ٿي ويا آهن، هر ڪنھن کي هڪٻئي مان خوف آهي، انڪري مورچا بند بلڪه خول بند ٿي ويا آهن. خوف جو تہ ڪو ڇيھہ ئي ڪو نہي! ماڻهو ماڻهوءَ کان پيو ڇرڪي، عافيت ان ۾ آهي تہ جڏهن بہ ڪو جج آڏو هجي تہ ساھہ جهلي رهجي. حال اهو آهي تہ اهم جاين تي مقرر محافظن جي ڦوٽاريل اکين مان بہ گهور گهٽ، خوف وڌيڪ ٿو جهلڪي، خدا ڄاڻي تہ سامهون کان ميسڻي صورت ۾ ايندڙ همراھہ ڪير آهي؟ ۽ ڪھڙي نيت سان ويجهو اچي رهيو آهي يا ايئن ئي ڀر مان لنگهي ويندو!

پاڻ وردي پوش صدر تي پئي ڳال�