خوف جو وائرس ختم ٿي رهيو آهي

جمعو 28 جنوري 2000ع

آئينو روزاني سچ ڪراچي

خوف جو وائرس ختم ٿي رهيو آهي

ڪراچيءَ ۾ اڃا تائين ٽارچر سيل موجود آهن. سياسي حڪومت تي تنقيد لاءِ هاڻي هڪ غير سياسي ۽ لوهي جڪڙ واري حڪومت وٽ ڪھڙو جواز آهي؟ 24 جنوري 2000ع واري ڏينھن تي ڪراچي پوليس (اعليٰ ڪارڪردگيءَ جو مظاهرو ڪري) هڪ عدد ٽارچر سيل هٿ ڪيو، جيڪو بيان مطابق ايم ڪيو ايم (حقيقي) وارن جو هو، ”حقيقي“ ۽ ”غير حقيقي“ جي چڪر ۾ ڪو نہ ٿا پئون. فقط ايترو اظهار ورجايون ٿا تہ ٽارچر ڪئمپون سن 2000ع ۾ بہ موجود آهن ۽ حالتون 1999ع واريون (جنھن کي اڪثر ڏاها گذريل ميلينيم چون ٿا) آهن.

سڀ ڪجھہ ”جتي آهي جيئن آهي بنياد“ تي پيو آهي، بمن جا ڌماڪا، دهشتگرديون ۽ دهمان ”ڪاروڪاري“، اغوا، ڌاڙيواليون، خرچي پاڻي، الطاف حسين (ايم ڪيو ايم) جون جهلون ۽ آءِ ايس آءِ تي بي خوف تنقيدون! سڀ ڪجھہ ”جيئن جو تيئن“ آهي. ڪجھہ بہ تبديل ٿيل ڪو نہ آهي ۽ ڪنھن بہ ڳالھہ تي عجب ڪو نہ ٿو لڳي. انساني حقن بابت عاصمه جهانگير جون دانہون، جماعت اسلاميءَ جي جناب قاضي حسين صاحب جو موقف، شير پائو جهڙن سياستدانن جون پراسرار گمشدگيون، شهيدن جون ورسيون، هڪٻئي تي ميارون ۽ ڇوھہ ڇنڊ! سڀ ڪجھہ ”جيئن جو تيئن“ آهي. خدا جي خلق چاهي تہ وڃي ڪنھن درگاھہ آڏو ڌمال هڻي، مرضي پويس تہ جان مال عزت کي داءَ تي هڻڻ لاءِ گهر کان ٻاهر نڪري!

گهر کان ٻاهر تہ نڪرڻو ئي پوي ٿو پر اهڙي ڪا بہ ضمانت ڪو نہ آهي تہ ماڻهو پنھنجو پٽڪو بچائي موٽندو يا ڪو بشني سندس روزگار تي جهٽ نہ هڻندو. فوجي سرڪار جو خوف تہ چڱو ئي ٿو ڏسجي ۽ في الحال ڪامورن ۽ وڏيرن ۾ ٽاڪوڙو بہ چڱو آهي پر زندگيءَ جي چال ساڳي آهي ۽ لڳي ٿو تہ لچ لوفر ۽ انھن جي سرپرستي ڪندڙ وڏيرا ۽ ڪامورا جلد پنھنجن پيرن تي هلندا ۽ سندن دل ۾ فوج جو ويٺل خوف ختم ٿي ويندو. خوف جا جيوڙا پر امن ماڻهن جي جسم ۾ گهر ٺاهيندا آهن. قانون جون حدون اورانگهيندڙ يا بندوق جي سهاري تي جيئڻ جو عادي ماڻهو ”خوف جي وائرس“ مان جلد ئي جند ڇڏائي ويندو آهي.

ڪالھہ هڪ جهوني مڙس اوڙي پاڙي جي ڏاڍن مڙسن جي دانھن ڪئي. هي جهونو مڙس سنڌ جي انھن خوش قسمت ڳوٺن مان هڪ ۾ ويٺل هو، جنھن ۾ بجلي موجود آهي.درياھہ جي پاڇاڙ واري هن ضلعي ۾ وڏي ۾ وڏو ڏوھہ يا آزار آهي، ”چوري ۽ ڪوڙيون درخواستون.“ وڏي ۾ وڏي چوري مال ۽ مڇيءَ جي، اناج ۽ گاھہ، ٽپڙ ٽاڙي جيڪو نظر ۾ پيو، سو گ ۾. ”ڄڻ ڌرتيءَ تي هيون ئي ڪو نہ!“ ماڻهو سڄو ڏينھن پيرا کڻڻ ۾، ٿاڻن تي يا وري جعلسازين کي منھن ڏيڻ ۾ پورا آهن. هنن ماڻهن جي اڃا وڏي بدنصيبي اها آهي تہ ضلعي جا طاقتور ۽ پئسي وارا ماڻهو چورن ۽ بشنين جا سرپرست آهن. بس! چيو ڇڏين. ”تون وڃ، وڃي فلاڻي جو مال ڇوڙ، فلاڻي جو پٽڪو لاھہ، آئون ويٺو آهيان!“ پوءِ راڄ ٽپيو وڃن، هڪڙا ٿاڻن ۾، ٻيا اوطاقن، ٽيان اسپتالن ۾ هوڏانھن پوليس ۽ پاٿاريدار پنھنجي پنھنجي حصي جي ڇڪ ڇڪان ۾!

آئون فقط ڪراچي، ٺٽي يا بدين جي ڳالھہ ڪو نہ پيا ڪريان! چئني پاسي اوندھہ لڳي پئي آهي. نئين سرڪار جي اچڻ کانپوءِ بہ ڪو ”بلب“ لڳو يا ٻريو ڪو نہ آهي. هائو! هن ساڳئي جهوني مڙس ايترو برابر چيو تہ ”ظلم جا ڏينھن ختم ٿي ويا... اسان جي خيال ۾ هيءَ حڪومت اسان لاءِ چڱي آهي!“ هن صاحب واهن جي کوٽائيءَ ڏانھن ڌيان ڇڪايو. پر اتي جو اتي هڪ آبادگار دانھن ڪئي، ”چاچو سائين ٺيڪ ٿو چوي پر پاڻ سان ظلم پاڻيءَ جو آهي، هيءَ شاخ ڏسين ٿو، هن ۾ ٻن سالن کان پاڻي ڪو نہ آيو آهي. جڏهن بہ ڪو ٿورو گهڻو پاڻي آيو آهي، مٿيان زميندار ڍڪ بہ نٿا ڇڏين. وڃون تہ ڪيڏانھن وڃون؟ ڏاڍا مڙس آهن، ساڻن وڙهنداسين تہ پوءِ...“ همراھہ ايترو چئي چپ ٿي ويو.

”وڃون تہ ڪيڏانھن وڃون؟“ واري سوال ۾ جيڪو درد آهي، اهو تہ ڪو دردن ۾ ورتل ماڻهو ئي سمجهي سگهي ٿو. هيءَ اها منزل آهي، جتي ماڻهوءَ کي فيصلو ڪرڻو پوي ٿو تہ هو اڳتي شرافت جو دامن جهلي هلي يا ظالم سماج سان منھن ڏيڻ لاءِ پاڻ بہ بندوق کڻي بيھي رهي! قانون، قانون کي هٿ ۾ کڻڻ جي اجازت نٿو ڏئي پر قانون جا پاسدار مظلوم جو ساٿ بہ ڪو نہ ٿا ڏين. برابر! ماڻهن جا مسئلا تمام گهڻا آهن ۽ کٽائي نٿا کٽن، شايد هڪ صدي لڳي وڃي. شايد هڪ ملينيم لڳي وڃي يا شايد ڪو اهڙي جوانمرد قيادت اڀري اچي جو منٽ ٿي وڃي! تاريخ، ڪنھن کان پڇي پوءِ قدم ڪو نہ کڻندو آهي. ”وڃون تہ ڪيڏانھن وڃون؟“ واري سوال جو جواب مسٽر پليجي ۽ محترمہ ڀٽو سميت سڀني سياسي پارٽين وٽ هڪ آهي. ”متحد ٿيو ۽ تحريڪ هلايو! گڏجي وڙهو ۽ حق بچايو!“ پر مون وٽ هڪڙو جواب آهي تہ ”توهان کي جيڏانھن وڃڻو آهي، توهان اوڏانھن وڃي رهيا آهيو، توهان جي ملڪ جو سياسي ۽ سماجي گاڏو جنھن پٽڙيءَ تي هلي ٿو، واٽ ۾ اهي ئي اسٽيشنون اينديون، جيڪي اچڻيون آهن.!“

توهان ۾ ان ريل گاڏيءَ کي روڪڻ جي صلاحيت آهي تہ روڪي ڏيکاريو، موڙڻ جي صلاحيت آهي تہ موڙي ڏيکاريو ۽ جيڏانھن وڃڻ گهرجي اوڏانھن وارڻ جي صلاحيت آهي تہ واري ڏيکاريو! مهربانو! معاف ڪجو توهان ان ريل گاڏيءَ کي جهلي ڪو نہ رهيا آهيو، توهان پاڻ ان ۾ سوار آهيو ۽ توهان بہ انھن اسٽيشنن تي لهندا، جيڪي واٽ ۾ اينديون. توهان پاڻ لهندا يا توهان کي لاٿو ويندو؟ توهان پاڻ ان اسٽيشن تي لهڻ لاءِ گاڏي ۾ سوار ٿيا آهيو يا قسمت توهان سان مذاق پئي ڪري؟ آئون ڪجھہ بہ نہ ٿو چئي سگهان! آئون تہ قسمت پرستيءَ جي ڳالھہ پيو ڪريان ۽ نہ وري تدبير پرستيءَ جي. آئون تہ اها ئي ڳالھہ پيو ڪيان، جيڪا نظر اچي رهي آهي. پاڻ ”خوف جي وائرس“ جو ذڪر پئي ڪيو. ڪنھن وائرس جي عمر ڪيتري؟ ڊاڪٽر صاحب چون ٿا تہ ”وڌ ۾ وڌ“ ٽن ڏينھن کان هڪ هفتو! سو انتظامي تبديليءَ سبب آيل خوف جي وائرس لاءِ کڻي ٽن مهينن کان ستن مهينن جو مدو رکي ٿا ڏسون! هونئن بہ پاڪستان ۾ پيدا ٿيل برائيءَ جون قوتون ماضيءَ ۾ لڳل بار بار مارشلائن ۽ ڪمزور سڌارن سبب ڏاڍيون نود ٿي ويون آهن... انھن هر اينٽي بايوٽڪ ۽ هر اينٽي بيڪٽريا جو ٽوڙ ڳولي ورتو آهي. تمام سولو نسخو اٿن. هو هر تبديليءَ کان پوءِ ڪجھہ عرصي لاءِ پنھنجيون سرگرميون معطل ڪري ڇڏيندا آهن. پراڻا ٿڪ ڀڃندا آهن ۽ نئين انتظاميا جي چرپر تي نظر رکندا آهن. هو، نئين حڪومت جو جائزو ايئن وٺندا آهن، جيئن ”نيشنل جاگرافڪ“ جا ماهر حضرات جهنگلي جانورن جي رهڻي ڪهڻي ۽ عادتن جو خاموشيءَ سان جائزو وٺندا آهن. جڏهن ڪجھہ وقت گذري ويندو آهي. تڏهن خوف جو وائرس مري چڪو هوندو آهي. برائيءَ جون قوتون تبديليءَ جو مزاج سمجهي چڪيون هونديون آهن ۽ پوءِ ساڳي ڪهاڙي ساڳيو ڳن. ان دوران ”انقلاب آڻيندڙ“ جوان وري ان غلط فهميءَ ۾ هوندا آهن تہ ڪو سندن اچڻ سبب ڪائنات تبديل ٿي وئي آهي ۽ ملڪ ٺري پيو آهي. ”درويشن“ جي کوٽ دنيا ۾ ڪو نہ آهي! ڳالھہ رڳو ”درويشن“ جي ناهي! سندن ”خليفا“ بہ گهٽ ڪو نہ آهن. مرشد سائين تہ فقط حڪم ئي ڪري سگهي ٿو تہ ”وڃو! وڃي هي ڪ