جناب بهادر

جناب بهادر

ملڪ ۾ وقت به وقت بحران پيدا ٿيندا رهندا آهن. پوءِ، ماڻهو گڏ ٿيندا آهن ۽ بحران مان نڪرڻ جو ڪو نه ڪو رستو ڳولي ڪڍندا آهن. پر، جڏهن ماڻهو ان رستي تي هلڻ لڳندا آهن تڏهن ڪي چالاڪ هستيون ٺڳين جا ٺاهه ڪري پاڻ کي ”اهم ترين شيءِ“ ثابت ڪري نئون صورتحال جون چئمپين بڻجي وينديون آهن.

هڪ ڀيري جهنگ مان خوراڪ جا ذريعا گهٽجي ويا. شينهن، گدڙ، ڪڪڙ، اٺ ۽ ڍڳي ڪميون سرشتو ٺاهي گڏيل کيتي جو پروگرام ٺاهيو. فيصلو ڪيائون ته گڏيل محنت ڪبي ۽ اپت ورهائي کڻبي. گدڙ فرمايو، ” آئون توهان سڀني ۾ ذهين ترين جانور آهيان، توهان مان ڪير ڪهڙو پورهيو ڪندو، ان جو فيصلو آئون ڪندس، توهان کي قبول آهي؟“

”هائو! اسان کي قبول آهي“ سڀني هائوڪار ڪئي.

”ته پوءِ تياري ڪيو ۽ ڪمن کي لڳي وڃو...

اٺ نارو وهائيندو

ڍڳو هر کيڙيندو

ڪڪڙ جهار هڪليندو

شينهن پاڻي واريندو

۽ مان هن جبل کي پٺي ڏيئي بيهندس ته متان ٻنيءَ تي نه ڪري پوي ۽ ڪٿي توهان سڀني جي محنت ضايع نه ٿي وڃي!“

سڀ لڳا پنهنجن ذميوارين کي ۽ دنيا جي ”ذهين ترين“ جانور او هتي جبل جي پاڙ ۾ وهندڙ چشمي مان مڇيون ماري کائڻ شروع ڪيون، جنهن مهل ڪو سنگتي صلاح مشوري لاءِ ويجهو ٿي آيو، ڊوري جبل کي پٺي ٿي ڏنائين. ”جيڪڏهن مان جبل کي پٺي ڏيئي جهلي نه بيهان ته کيت تباهه ٿي ويندو سڄو بار منهنجن مضبوط ڪلهن تي آهي. مان توهان جو ذهين ترين، موزون ترين ۽ مضبوط ترين ساٿي هئڻ ڪري توهان جو اڳواڻ به آهيان. آئون توهان جو جناب بهادر آهيان!“ گدڙ جو ڪنڌ اجايا زور ڏيئي ڏيئي سيٽجي ٿي ويو.

اڳواڻ جي معنيٰ اها ناهي ته ”جناب بهادر، جو ڪنڌ اجاين زورن سان سيٽيل هجي ۽ پوءِ هڪ ڏينهن ايڏو سيٽجي وڃي جو سڀ سنگتي ۽ کيت جا ڪارڪن ڪيوليون۽ ماڪوڙا محسوس ٿيڻ لڳن. هر ”جناب بهادر“ جو خيال هوندو آهي ته هو صاحب ڌرتيءَ تي ذهين ترين، موزون ترين ۽ عاليشان ترين شيءِ آهي ۽ هن کانسواءِ اهو ملڪ، اها پارٽي، اهو ادارو ۽ اهو شعبو هلندو ئي ڪو نه جنهن جو بار سندس ”مضبوط ترين“ ڪلهن تي رکيل هوندو آهي. خبر ان مهل پوندي آهي جڏهن اهو عظيم ترين ”جناب بهادر، پنهنجي ئي رفتار جي زور ۾ اسڪرين تان گم ٿي ويندو آهي. هر جناب بهادر جي سڀ کان گهني بي عقليءَ واري ڳالهه اها ئي هوندي آهي ته هو هر ڪارڪن کي ”ڄٽ جو پٽ“، ”ڪم چور“،” مفت خور“، ”بي ايمان“ ۽”دشمن جو ايجنٽ“ سمجهندو آهي.

بدقسمتيءَ سان اسان جي ملڪ جو هر وڏيرو، هر سيٺ، هر منتظم ۽ هر اڳواڻ پنهنجي وجود ۾ ”جناب بهادر“ آهي ۽ ڏاڍي ايمانداريءَ سان سمجهندو آهي ته هو جبل کي ٽيڪ ڏيئي ان کي ڪرڻ کان بچايو بيٺو آهي ۽ باقي ماڻهو ڪارڪن بي مغز معمولي ماڪوڙا آهن، جيڪي ”جناب بهادر“ لاءِ چوويه ئي ڪلاڪ پنهنجن پٺن تي سال ڍوئڻ ۾ مصروف آهن. جيتوڻيڪ ويچاري ماڪوڙي جي پنهنجي سڄي عمر جي خوراڪ ڪڻڪ جا سئو داڻا به نه هوندي.

ماڻهو ۽ ماڪوڙي ۾ بهرحال فرق آهي، جيڪو قائم رهڻ گهرجي. ماڻهو تخلقي ۽ پورهيت آهي ۽ ماڪوڙو بي مغز جفاڪشي ڪري ٿو. پر اسان جي سماج ۾ ٿئي ڇا ٿو ته جڏهن وڏيرو حاجي خان پنهنجي کاتي ۾ پيل زمينون وڏيري گاجي خان کي وڪڻي ٿو تڏهن هاري به ٻني ۾ بيٺل وڻن وانگر وڪامجي وڃن ٿا ۽ جڏهن سيٺ دائود ڀائي بينڪ جي قرض تي حاصل ڪيل ڪارخاني جا حق واسطا ڪنهن چنيوٽي چوڌريءَ کي وڪڻي ٿو ته مزدور به تور ۾ آيل ٽنڊڻ وانگي سندس کاتي ۾ داخل ٿي وڃن ٿا.

جبل کي ڪرڻ کان بچائڻ لاءِ پٺي ڏيئي بيٺل ”جناب بهادر“ سمجهندا آهن ته زمينون ڪارخانا ۽ ادارا سندن بي انت عقل سان هلن ٿا پر ان مهل کين پگهر وٺي ويندا آهن جڏهن پورهيت ڪارڪن يونين ٺاهي کين يقين ڏياريندا آهن ته سڄو مانڊاڻ مزدورن جي رت ست تي هلندو آهي.

ممڪن آهي ته اسان جي ذهين ترين، موزون ترين ۽ عاليشان ترين جناب بهادرن کي ڪائنات جا ڳجهي ۾ ڳجها راز معلوم هجن پر کين اها ڳالهه سمجهه ۾ نه ايندي آهي ته جنهن مانڊاڻ ۾ سندن ٺڳي سان ٺاهيل تخت رکيل هوندو آهي، اهو ڪارڪنن جي هڪ زودار ”نه“ سان اڀ کان پاتال ڏانهن لڙهي ويندو آهي.

ڇا وڏيرو گاجي خان پنهنجي هٿن سان رونبو ڪري سگهي ٿو؟ ڇا چوڌرير کوري تي ٻه گهڙيون بيهي لوهه تپائي سگهي ٿو؟ جيڪڏهن ايئن ناهي ته پوءِ سندس ڪنڌ آڪڙ ۾ ڇو سيٽيل آهي؟

(هيءَ سين خميس 8 جون 1989ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)