جمهوريت جي نالي ۾ فراڊ

جمهوريت جي نالي ۾ فراڊ

جنهن کي ڏسو، فرمائي ٿو، ”اسان جي پارٽي انقلابي آهي ۽ اها عظيم انقلاب آڻيندي.“ ٻيو ته ٺهيو هوءَ بنياد پرست، تنگ نظر ۽ عالمي دهشتگرد هٿ ٺوڪي مذهبي جماعت به انقلاب جي دعويٰ پئي ڪري. جڏهن کانئن پڇجي ٿو ته ”اڙي بابا توهان کي خبر به آهي ته انقلاب ڇا ٿيندو آهي؟“ ته فرمائين ٿا، ”هائو! انقلاب معنيٰ فلاڻي ڳالهه!“

پاڻ کي ته سندن ”انقلابي فلسفو“ سمجهه ۾ نٿو اچي. سڄي دنيا جا انقلابي فلسفا ۽ تحريڪون چون ٿيون ته ”انقلاب“ معنيٰ اها تبديلي جيڪا سماج کي اڳتي وڌائڻ لاءِ هجي ۽ جيڪي قوتون اهڙي تبديليءَ کي روڪڻ لاءِ اڳتي وڌن اهي انقلاب دشمن ۽ پوئتي گهليندڙ رجعتي هونديون آهن.

ڳالهه سڌي سنوائي آهي، جيڪو فلسفو ۽ تحريڪ، ماڻهو يا سماج ”ترقيءَ“ سان پاڻ کي ڳنڍي ٿو ۽ ان لاءِ پاڻ کي ارپي ٿو سو انقلابي آهي جيڪو ايئن نٿو ڪري سو انقلابي ناهي. سوال هڪ ٻيو به آهي ته آخر انقلاب ضروري ڇو آهي ۽ ڪنهن جي لاءِ آهي؟ انقلاب ضروري انڪري آهي ته جيئن ماڻهن جي رت چوسيندڙ ڄونئرن مان جند ڇٽي. ڄونئرون، جن جا سوين قسم آهن. انقلاب ماڻهن لاءِ هوندو آهي، جيڪي چاهين ٿا ته انهن جو رت نه چوسجي. انقلاب ڪير آڻيندو آهي؟ انقلاب، عوامي تنظيمون عوام جي انقلابي تربيت ڪري آڻينديون آهن. پر هتي جون عوامي تنظيمون في الحال اهڙي تربيت نه ڪري سگهيون آهن ۽ انهن انقلابن جا ايترا سارا قسم ٻڌايا آهن جو عوام کي صحيح ۽ وڌيڪ صحيح جي خبر ئي نٿي پوي.

”هڪڙا انقلابي چون ٿا ته ”قومي جمهوري انقلاب“ اچڻ گهرجي. ٻيا ٿا چون ته ”عوامي جمهوري انقلاب“ اچڻ گهرجي. ٽيان ٿا چون ته ”قومي عوامي جمهوري انقلاب“ آڻينداسون. چوٿن جو خيال آهي ته ”سوشلسٽ انقلاب“ عوام جي قسمت بدلائيندو، جڏهن ته پنجان ”فقط جمهوري انقلاب“ جي ڳالهه ڪن ٿا.

ننڍڙا ٻار ”لڪ لڪوٽي“ کيڏندا آهن، بنياد پرست ”اسلام اسلام“ کيڏندا آهن. اديب ”ادب ادب“ کيڏندا آهن ۽ انقلابي ”انقلاب انقلاب“ کيڏندا آهن. کيڏي کيڏي سڀ خوش ٿيندا آهن ۽ پوءِ ٿڪجي ۽ ٿڪائي ساهي پٽيندا آهن. پر ماڻهن کي انقلاب جي هوا به نه لڳندي آهي.

هوڏانهن، ڪلهه تائين جن ايم آر ڊي وارن ”جمهوريت جمهوريت“ پئي کيڏي، اڄ اهي ”آءِ جي آءِ، آءِ جي آءِ“ پيان کيڏن. سلمان رشديءَ ”شيطاني آيتون“ کيڏندڙن جمهوريت جي اوٽ ۾ حڪومت خلاف اهڙا جلوس ڪڍيا، ڄڻ اهو ڪتاب پاڪستان جي وزيراعظم بينظير ڀٽو لکيو آهي ۽ سڄي ذميواري مٿس آهي. افسوس وري اهو آهي ته اسلام واري جلوس جي اڳواني انهن معتبرن پئي ڪئي جيڪي جمهوري شرافت جي دعويٰ ڪندڙ آهن. خدا ڄاڻي ڪهڙي سبب کان ”احتجاج احتجاج“ کيڏي انساني حياتيون وڃايائون.

هوڏانهن ٺيڪا ساڳي ڏينهن ملڪ ۾ آئل ٽئنڪرن جي مالڪن هڙتال ڪري شهري زندگي، ڪاروبار ۽ صنعتي نظام کي مفلوج ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. جڏهن ڪي واقعا بظاهر بي سبب ۽ هڪ ٻئي کان لاتعلق نظر اچن تڏهن انهن کي زمان ۽ مڪان جاچڻ گهرجي ته ڳجهارت ڀڄي پوندي.

زمان ۽ مڪان ۾ ڇا پيو ٿئي؟

افغانستان مان روسي فوجون نڪري ويون آهن.

پيپلز پارٽي جمهوري روايتون ۽ ادارا مستحڪم ڪرڻ جي ڪوشش پئي ڪري.

ماڻهو ننڍي کان ننڍي زيادتيءَ تي هڪدم چڙي سگهن ٿا. ڇاڪاڻ ته مارشل لا جي ڏاڍ حالتون اتي پهچائي ڇڏيون هيون جتي ماڻهو برداشت ڪرڻ ڇڏي مزاحمت ڪرڻ شروع ڪندا آهن.

جمهوريت مخالف ڌريون ڪمزور نه آهن.

مفاهمت واري فضا سان اقتدار جي هٻڇ رکندڙ استحصالي قوتن جو مستقبل اونداهو ٿي سگهي ٿو.

اهڙي گڏوچر صورتحال ۾ استحصالي ۽ عالمي مافيائن مان ڦٽي نڪتل ۽ پاڪستان ۾ اقتدار کان ٽريل قوتن نئون پاڪستان قومي اتحاد ٺاهڻ جي ڪوششن ۾ آهن ته جيئن هڪ ڀيرو وري چونڊن واري عمل سان ظاهر ٿيل عوام جي فيصلي کي هنگامن ۽ فسادن واري سياست سان تبديل ڪري سگهجي.

افغانستان مان روسي فوجون نڪرڻ کانپوءِ پرماري قوتن کي جيئڻ لاءِ وري مارشل لا گهرجي. مارشل لا جي حمايتن کي عوامي فيصلي جي ذريعي اقتدار ۾ اچڻ جي ڪا به اميد نه آهي تنهنڪري اهي اهڙيون حالتون پيدا ڪرڻ ۾ مصروف آهن جن سان 1977ع وانگر وارشل لا لڳي. جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ سلمان رشدي جي ڪتاب خلاف واويلا لاءِ پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت وارو دور ئي ڇو چونڊيو ويو جڏهن ته اهو ڪتاب هڪ سال اڳ شيطان جي روحاني اڳوان جنرل ضياءَ الحق جي دور ۾ ڇپيو هو. ڳالهه ڪجهه به ناهي. صاف پيو ڏسجي ته پاڪستاني بنياد پرست مارشل لا سان تعاون ڪري هتي يورپي رومن دور واري اونداهي راڄ جهڙو نظام قائم ڪرڻ چاهين ٿا؛ جنهن ماڻهن کي خسيس ماڪوڙا ڪري ڇڏيو هو.

(هيءَ سين ؛خميس 16 فيبروري، 1989ع، هلال پاڪستان ڪراچي)