جتي دهشت کي سوڳ چئجي ٿو

14 آڪٽوبر 1995ع

جتي دهشت کي سوڳ چئجي ٿو



ڪراچي، دنيا جو شايد اڪيلو شهر آهي جتي دهشتگرد مظلوم بنجي سوڳ ملهائين ٿا ۽ پريس دهشتگرد کي سوڳ لکي ٿي. ايم ڪيو ايم جي ڪ ترجمان اخبار لکيو ته، ”مهاجرن جي قتل تي ڪراچي سوڳ ۾ ٻڏي وئي!“ ساڳئي ڏينهن تي امن امان لاءِ ذميوار هڪ اداري جي اهلڪارن ٻه ڇوڪرا ٺيڪ ان مهل پڪڙيا جڏهن اهي دستي بم هٿن ۾ کڻي زوريءَ ”سوڳ“ ملهائڻ لاءِ دڪان بند ڪرائڻ جي ڪم ۾ مصروف هئا. اهڙا سوين ڇوڪرا هٿن ۾ دستي بم ۽ پستول کڻي ”سوڳ واري هڙتال“ جي ڏينهن ننڍين وڏين بازارن م نڪرن ٿا. جتي دڪان بند نٿا ٿين، اتي بم اڇلايا ۽ ٺڪا ٺوڪي ڪئي وڃي ٿي. اهو سولو نسخو آهي، ايئن ڪرڻ سان دڪاندار هڪدم شٽر ڪيرايو ڇڏين ۽ ڇورن کي دل ئي دل ۾ پٽيندا ٿڪل قدمن سان گهر موٽي وڃن ٿا. ٻئي ڏينهن ايم ڪيو ايم جون ترجمان اخبارون شهه سرخيون هڻن ٿيون، ”ڪراچي سوڳ ۾ ٻڏي وئي!“

ڪراچي دهشتگردن جي سوڳ ۾ ٻڏي ٿي يا ڪراچيءَ جا ماڻهو دهشت ۽ بي وسيءَ جي سمنڊ ۾ ٻڏن ٿا؟ اهو سوال ته انهن مزدورن، دڪاندارن ۽ ٽرانسپورٽرن کان پڇيو وڃي جيڪي ڏهاڙي ڪمائڻ لاءِ گهرن مان ته نڪرن ٿا پر دستي بم ۽ پستول ڏسي اڌ مان موٽي وڃن ٿا. بي سمجهه ڇوڪرن کي هٿن م دستي بم ڏيئي جن به موڪليو آهي انهن جي ارادن کان اهي ڇوڪرا واقف نه آهن. جيڪڏهن بارود ڇوڪرن جي هٿن ۾ چڙهي ويا ته به ذري گهٽ ساڳيو حشر ٿئين ٿو. ايئن ڇو ٿو ڪرايو وڃي؟ صرف ان ڪري ته جيئن اجمل خٽڪ اهو بيان ڏيئي سگهي ته ”بينظير استعيفيٰ ڏئي نه ته طاقت سان تختو اونڌو ڪيو ويندو.. حزب اختلاف حڪومت جي خلاف تحريڪ هلائڻ تي متفق ٿي وئي آهي.“

هي موقعو اقتدار جي بکايل اڳواڻن جي بي رحميءَ تي ماتم ڪرڻ جو ته آهي ئي، پر ان کان وڌيڪ انهن ڪارڪنن جي سوچ تي افسوس ڪرڻ جو آهي جيڪي بنا اهو سمجهڻ جي ته کين جذباتي نعرن ۽ ڪجهه رقمن جي عيوض موت جي راند ۾ اڇلايو ويو آهي، بارود سان انهن جي جنگ وڙهي رهيا آهن، جيڪي سندن زندگين سان ڪا به همدردي نٿا رکن، جيڪي هنن کي ڪارڪن نه، اهڙو دستي بم سمجهن ٿا جيڪو صرف هڪ ڀيرو استعمال ڪري ڦاڙيو ويندو آهي، جڏهن بم ڦاٽندو آهي تڏهن ان جون ذريون ميڙڻ ڪو به ڪو نه ايندو آهي، جڏهن ڪو ڪارڪن دستي بم وانگر ڦاڙيو ويندو آهي تڏهن هن جي لاش جا ٽڪر ميڙڻ الطاف حسين، نوا شريف، ولي خان يا اجمل خٽڪ ڪو نه ايندا آهن.

حيدرآباد ٽربيونل ڪيس جو مکيه ڪردار ولي خان به هو. جڏهن جنرل ضياءُ الحق پهرين جنوري 1978ع تي اهو ٽربيونل ختم ڪري عام معافي ڏني هئي تڏهن کان ئي ولي خان ڀٽي صاحب جي خلاف تاس جي سڀ کان اهم پتي وانگر استعمال ٿيندو آيو آهي. ولي خان جيل مان ٻاهر نڪرڻ شرط مطالبو ڪيو ته هو، ”عام چونڊن کان اڳ ڀٽو ازم ختم ڪيو وڃي” حيدرآباد سازش ڪيس جي 92 جوابدارن ۾ فقط 7 وڏا ليڊر هئا، باقي خلق ايئن ئي هئي، جيئن اڄڪلهه ايم ڪيو ايم جي هڙتال دوران ڇوڪرا دستي بم کڻي گهمن ٿا.

انهن 92 جوابدارن مان هڪ جو نالو الف خان هو. ضياءُ الحق ٽربيونل ته پوءِ ٽوڙيو، ان کان اڳ ئي ولي خان، عطاءُ الله مينگل ۽ ڪجهه ٻين اڳواڻن کي آزاد ڪريو ڇڏيو هو. ان کانپوءِ الف خان جيل ۾ اداس رهندو هو. هو هر وقت اهو ئي سوچيندو هو ته، .هي ڪهڙو پاڪستان آهي جنهن ۾ ولي خان ٻار ۽ الف خان اندر آهي؟“ الف خان ته ولي خان جو معمولي ڪارندو هو جنهن کي بس ايتري ذميواري ڏني وئي هئي ته هو پشاور کان هلندڙ هڪ ٽرين ۾ ٽائم بم ڦٽ ڪري ايندڙ اسٽيشن تي لهي وڃي. سندس بدقسمتي جو ريل گاڏي ان اسٽيشن تي به بيٺي جتي الف خان جي خيال ۾ بيهڻي هئي. پوءِ هن پڙ ۾ رڙيون ڪيون ۽ پڪڙجي پيو هو.

حيدرآباد سازش ڪيس کي ڀٽي صاحب جي وڏين سياسي غلطين مان هڪ اهم غلطي قرار ڏنو وڃي ٿو. ٿي سگهي ٿو ته ايئن هجي به ۽ ڀٽي صاحب کي کپندو هو ته نعپ سان سياسي طريقي سان معاملا ٺاهي ها پر حيدرآباد سازش ڪيس ”هوا ۾ بيٺل“ ڪو نه هو. ان وقت به ڪيئي ”الف خان“ پنهنجي سادگيءَ سبب ايئن ئي سرگرم هئا جيئن اڄ ايم ڪيو ايم جا هڙتالن دوران شهر جي گهٽين ۾ ٺڪا ٺوڪي ڪندڙ ڇوڪرا آهن.

نواز شريف ولي خان ۽ الطاف حسين جو اتحاد ساڳي طرح بارودي ويڙهه جا بنياد ٺاهي بيٺو آهي. هڪ ڌر جو پئسو، ٻيءَڌر جي سپلاءِ لائين ۽ ٽين ڌر جا تربيت يافته دهشتگرد موجود آهن ۽ هو سڀ گڏجي پنهنجا وسيلا جمع ڪري سياسي ڇڪتاڻ کان بارودي جنگ ۾ بدلائي رهيا آهن ۽ انهن دهشتگردن جي مدد ۽ سياسي سرپرستي ڪري رهيا آهن، جن لاءِ لفظ ”بي رحم“ به هلڪو آهي. ريحان ڪاڻو جيڪو لياقت آباد ۾ سپر مارڪيٽ ۾ قتل عام جو اهم ڏوهاري آهي، جڏهن جهليو ويو آهي ته ان جي زندگي بچائڻ لاءِ ايم ڪيو ايم ۽ سندس اتحادي عدالت کي اپيل ڪري رهيا آهن. ڪراچيءَ ۾ بيگناهه ماڻهن جي قتل عام تي ماٺ رهندڙ ولي خان، نواز شريف ۽ اجمل خٽڪ دهشتگردن جي گرفتاريءَ تي پريشان ٿين ٿا ته ان جو سبب هوندو. ”الف خان“ ته هڪ ڪچو دهشتگرد هو، سندس عمر قيد يا موت تي ولي خان کي ڪا گهڻي پريشاني ڪو ٿئي ها پر ريحا ڪاڻو، فهيم ڪمانڊو ۽ ٻيا ته باقاعدي تربيت يافته ۽ تجربيڪار دهشتگرد هئا/آهن، سندن تربيت تي ايم ڪيو ايم لکين رپيا خرچ ڪيا هوندا. سندن هلندڙ جنگ جا مکيه فائٽر اهي ئي ته آهن، انهن جي ئي آسري تي اتحاد ڪيو ويو آهي.

جڏهن کان ٽنهي جو اتحاد ٿيو آهي، وڏي دهشتگرديءَ زور ورتو آهي. الطاف حسين وري وري ”ڪنهن نئين حڪمت عملي“ جي ڳالهه ڪري ٻن ڏينهن جو نوٽيس ڏئي ٿو ۽ ڪو نه ڪو وڏو واقعو ڪرائي آمريڪا جي صدر، برطانيا جي وزيراعظم، گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل، پاڪستان جي صدر ۽ پاڪستان جي هٿياربند فوج جي سربراهه ڏانهن مدد جون چٺيون لکي ٿو. هاڻي به اقوام متهده کي چٺي موڪلي وئي آهي ته ”مهاجرن جو خوداختياري حق“ تسليم ڪرايو وڃي. نواز شريف اسلام آباد کان لنڊن ۽ واشنگٽن جا دورا ڪري ٿو ۽ ولي خان جي جاءِ تي اجمل خٽڪ تمام جلد تحريڪ هلائڻ جي رٿابنديءَ ۾ مصروف ٿي وڃي ٿو، هوڏانهن حڪومت جو حال اهو آهي ته سرحد صوبي مان لنگهندڙ هٿيارن جون جڏهن 50 ٽرڪون لنگهي وڃن ٿيون تڏهن هڪ ٽرڪ جهلي خبر ٺاهي وڃي ٿي.

ايم ڪيو ايم جيڪا ٿاڻن تي حملا ڪندي هئي، هاڻي سيڪريٽريٽ تي به راڪيٽ لانچر هڻي ٿي جيڪو ڪنهن به رياست جو بنهه غير هٿياربند شعبو هوندو آهي. هيءَ تنظيم سنڌ ۾ هٿيارن جي زبان ڳالهائي ٿي، اسٽريٽ فائيٽرن ۽ پنهنجي خفيه فورس جي ذريعي رياست جي هٿياربند ۽ غير هٿياربند شعبن تي حملا ڪري سڀ ڪجهه ڊانوا ڊول ڪري ٿي، ماڻهو ماري ٿي ۽ پاڪستان کان ٻاهر ”مظلوميت جون چٺيون“ لکي هر دروازو کڙڪائي ٿي.

عوام سڀ ڪجهه ڏسي رهيو آهي ۽ حڪومت جي اها دعوا به ٻڌي رهيو آهي ته پاڪستان جا محافظ هر خطري کي منهن ڏيڻ جي اهليت رکن ٿا. حڪومت شايد ان خطري جي ڳالهه ڪري ٿي جيڪو اوڀر ۽ اولهه وارين درين مان جهاتيون پائي رهيو آهي پر ڳڻتي جي ڳالهه اها آهي ته محا