جبل ۾ جبل جي حساب سان ھلبو

�ن جيپ اُڌاري گُھرائي ۽ ان ۾ ڊيزل وجھرائي ڪم سولو ڪري ڇڏيو، اٽڪل نائين لڳي ڌاري اسان دادوءَ مان نڪري وياسين ۽ ميھڙ، فريد آباد کان ٿيندا ڪاڇي جو روايتي پَٽُ ٽپي، شاھه گودڙي جي لَڪي اُڪري وڃي محمد خان جي اوطاق واري ٽڪريءَ تي لٿاسين. ڪجھه سال اڳ، آئون جڏھن پھريون ڀيرو عزيز رانجھاڻي ۽ دادوءَ جي ٻين صحافي دوستن سان شاھه گودڙيي آيو ھئس تڏھن ھن رستي تي فقط فور وھيل جيپون يا ’فادر‛ ھلندا ھئا جيڪي ٿر ۾ کيکڙا سڏبا آھن ۽ اصل ۾ جنگ عظيم جي زماني جون فوجي لاريون آھن. ھاڻي آئل ڪمپنيءَ وارن شاھه تائين اڌ ڪچو پڪو رستو ٺاھي ڇڏيو هو، جنهنڪري ماڻھو ڪارُن ۽ موٽر سائڪلن تي به وڃي سگھن ٿا.
ان ”جھڙي تھڙي“ رستي جي ڪري به شاهه تائين زائرين جي اچ وڃ ڪافي وڌي وئي هئي. ھِن وقت به ھتي کوڙ سارا نوجوان ۽ ڳوٺاڻا ڪٽنب لٿل ھئا. ھتي روزگار جا سنها ٿلھا آسرا به ڏسڻ ۾ آيا. مثال طور: اسان کي ھڪ شخص فريد آباد کان پنڌ شاھه گودڙيي طرف ويندو نظر آيو. جيپ ڏسي کڻي ھٿ ڏنائين. اسان وٽ گنجائش ھئي، سو کڻي لفٽ ڏني سون. ھمراھه جي ڀاڪر ۾ ڇولن جو ٿالھه ھو جيڪو ھن شاھه تي زائرين جي آسري تي وڪري لاءِ کنيو ھو. اھو ھن لاءِ اھڙو روزگار ھو جو ”خدا جو شڪر‟ ادا ٿي ڪيائين.
نوابزادو محمد خان پنهنجي آستاني تي موجود ھو، ھن پنهنجي خاص انداز ۾ ”ويلڪم! ويلڪم! ‟ چيو ۽ ملازمن کي مھمانن لاءِ ماني ۽ ٻين انتظامن جون ھدايتون ڏيئي، ڪجھه ڪچھري ڪئي ۽ پوءِ ڪجھه دير لاءِ ھيٺين اوطاق ڏانهن ھليو ويو، ”پاڻ اڄ رات ھتي ئي آھيون ، ڪجھه انتظام مڪمل ڪري وٺجن، اُٺ وارن ڪن ھمراھن کي به سڏايو اٿم ، اسان صبح جو سوير نماز جي مھل تي نڪرنداسين. سندس ڳالھيون ٻُڌي مونکي احساس ٿيو ته ھن ڀيري ”جبل شاھه‟ نيٺ اسان جي شوق جو مانُ رکي مھربان ٿيو آھي ۽ اندر اچڻ جي اجازت ڏني اٿس!
جيپ وارا نوجوان اسان کي شاھه تي محمد خان جي حوالي ڪري موٽڻ کان اڳ پُڇڻ لڳا، ” وري ڪڏھن کڻڻ اچون؟‟
”اھا به جبل جي مرضي، جڏھن موٽ جي موڪل ڏيندو، تڏھن ٻاھر نڪري اينداسين! توھان اسان جو انتظار نه ڪيو، جڏھن آياسين، تڏھن پاڻ اچي نڪرنداسين!‟ اسان وٽ بس اھو ئي جواب ھو.
اھا منجھند ۽ شام اسان ان ئي اوطاق تي سمھي گذاري، بخاري صاحب ۽ مون کي ڪافي اوجاڳو ھو. چڱو ٿيو، اسان ننڊ ڪري ورتي، ڇو ته رات وري ننڊ ڦِٽڻي ھئي. اسان کي ته اندازو ئي ڪونه ھو ته سج جي موڪلائڻ کان پوءِ، رات جي مخلوق اسان جو رت پيئڻ لاءِ ايئن ڪاھه ڪندي! جنريٽر جي مدد سان ٻاريل ھڪ بلب تي ايترا ته جيت جڻا اچي ڪٺا ٿيا جو، چارئي پھر ننڊ نه آئي.


اِنـــدراچ ڏانهـــن
آچر، -14 مارچ 2004
سڄي رات ننڊ ڪونه آئي جو مڇرن رتُ پئي پيتو، ڪنهن ڪنهن مھل ڪو وڏو جيت يا پروانو اچي ٿي چُھٽيو. نيٺ، شاھه گودڙيي جي مزار جي ڀر ۾ ڪلھوڙن جي زماني کان قائم ٽن گنبذن واري مسجد جي مؤذن اذان ڏني. اسان به بسترن مان جند ڇُٽڻ جي انتظار ۾ ھئاسون. سامان سنڀالي بند ڪيوسون ۽ ڏينهن جي ضرورت جو سامان ڪڍي واسڻين ۾ ھڻي ويھي رھياسين. مون ڏينهن جي ڪم جو سامان رات ئي تيار ڪري ڇڏيو ھو. سامان وري ڪھڙو؟ ڪيميرائون، انهن ۾ تازا بيٽري سيل ۽ رول، اضافي رول، ڪمپاس، ماپ تور ۽ ڪوآرڊينيٽ وٺڻ جا اوزار واسڻيءَ ۾، قلم ۽ ننڍڙو نوٽ بوڪ کيسي ۾ ، ۽ بوتل ۾ پاڻي.
جلد ئي محمد خان پنهنجي ھيٺين اوطاق مان مٿي آيو. ملازمن ۾ ڦَڙڦوٽ پئجي وئي ۽ تياريءَ جي ڪمن ۾ اڃا تيزيءَ سان جُنبي ويا. ، اڙي! ڇورا جلدي ڪريو! ... راڪيٽ تيار آ ؟ جلدي سامان سيٽ ڪريو!“ اسان پري کان سندس آواز ٻُڌا.
”گڊ مارننگ! توھان تيار ٿا ڏسجو ... بس! ھاڻي نڪرون ٿا. اُٺ روانا ڪيا اٿئون، اھي پھچن ته پاڻ به نڪرون!“ محمد خان شايد ٿوري دير اڳ ئي ڪجھه اُٺ اڳتي سفر لاءِ روانا ڪيا ھئا. اھي اُٺ ان مقرر جاءِ تي پھچڻا ھئا ، جتان اڳتي جيپ (جنهن کي سڀني’راڪيٽ‘ ٿي چيو) نه ٿي وڃي سگھي. اھا منزل به شاھه کان ڪو ٿورو پنڌ ڪونه ھو. جيسين سامان رکجي، اسان چانهه وغيره کان فارغ ٿي وياسون. اڃا پوريءَ طرح سوجھرو ڪونه ٿيو ھو. مون کي اُميد ڪونه ھئي ته ڪو نوابزادو ايترو جلد روانگيءَ لاءِ تيار ٿي سگھيو ٿي. پر ھُو ھڪ شڪاري ھو ۽ ڄاتائين ٿي ته جبلن ۾ ڪيئن ۽ ڪيڏيءَ مھل سفر ڪجي!
“Let us move now!” محمد خان تياريون مڪمل ڪري اسان جي اکين ۾ ڏسي مُرڪي چيو. واقعي! ڏکئي سفر تي روانگيءَ جي تياري مڪمل ڪري وٺڻ به ھڪ فتح ھوندي آھي. محمد خان ڊرائيونگ سيٽ پاڻ سنڀالي. سڄو سامان رکجي چڪو ھو. مون پاڻ سان ھٿ ۾ کڻڻ جو سامان ھڪ ڀيرو ٻيھر چيڪ ڪيو. اولھه طرف نئه دلان ۽ ان کان پرتي جبلن ڏانهن نهاريو ۽ دل ئي دل ۾ کين سلام ڪيو، ”مھرباني! ‟
ديوانا ديوارن سان ڳالھائيندا آھن، آئون جبلن ۽ وادين سان ڳالھائيندو آھيان. اھي ڪيترا جاندار ڪردار آھن؟ اھا فقط آديسين ۽ انهن کي خبر جن جو جياپو جبل سان آھي. محمد خان جي تياري مڪمل ھئي. اُٺ اڳتي روانا ٿي چڪا ھئا. ثمر سامان، راشن، بورچي ۽ محافظ سڀ ’راڪيٽ‛ تي سوار ٿيا ۽ نئه شانهر ڏانهن سفر شروع ٿيو. جلد ئي نئه دلان، موجھڙ ۽ ڀائي خان جو ڳوٺ پوئتي رھجي ويا ۽ جيپ اتي وڃي دم پٽيو، جتان نئه شانهر ۽ نئه ڪيھرجيءَ جو گڏيل وھڪرو ھڪ گھَٽَ مان لنگھيو ٿي. اھو اُونهاڙ ماڳ ھو. اتان نئه جبلن کي اُڀڪپرو وڍي ٻاھر نڪري ٿي. اوڀر کان جھاتيون پائيندڙ سج جا تِرورا اُن وقت جبل جي ان حصي تي سونو رنگ وَسائي رھيا ھئا. آئون بيوس ٿي ويس ۽ ڪيميرا انهن رنگن کي محفوظ ڪري ورتو.
محمد خان اتي گھڙي کن لاءِ جيپ روڪي، ”ھيڏانهن به تھذيب جا آثار اٿوَ! لوئس فليم اتان گھڻيون ٺِڪريون ميڙيون آھن!‟ اسان جھٽ ۾ لھي پياسون. وڏن گول پٿرن سان سادي پر مضبوط اوساري ٿيل ، بي ترتيب گول صورت جي ھيءَ سائيٽ موچاري قسم جو ’ڪوٽيرو‛ ھو. تاريخ کان آڳاٽيون ٺڪريون پکڙيل ھيون. واھ جي سائيٽ ھئي! ھي اُونهاڙ ماڳ ھو، جتان شانهر ۽ ڪيھرجي نئيون ’نئه دلان‛ جو گڏيل وھڪرو ٺاھي جبلن جي وڪڙن مان ٻاھر نڪري، پئراچ ۾ داخل ٿي رھيون ھيون، جتي بظاھر پوکيءَ لائق ڪو ٽڪرو ڪونه ھو. سڄو پٿريلو علائقو البت سُٺين برساتن ۽ وَسَ کان پوءِ ھي عاليشان چراگاھه آھي. مال لاءِ جنت بڻجي ويندو آھي. تاريخ کان آڳاٽي ماضيءَ ۾ ھي جھانُ يقيناً سُٺي چراگاھه رھيو ھوندو. ھاڻي به ته ان ئي ماحول ۾ ڀائي خان جي ڳوٺ وٽ رونق لڳي پئي آھي.
جيپ نئه جي پيٽ ۾ لھي اڳتي اندراچ ڏانهن وڌڻ جي ڪوشش ڪئي ته وڏي عذاب ۾ پئجي وئي. جيپ ۾ ھونئن ته وڏي طاقت ٿئي ٿي پر نئه جي پيٽ ۽ ان جي واريءَ ۾ ان جو حال به مَنڊي ماڪوڙيءَ جھڙو ٿيو پوي. پوءِ به محمد خان ان کي ڪافي اڳتي تائين ڪاھي ويو. جيپ ’زال لڪڙو‛ ٽڪريءَ وٽ وڏي واريءَ ۾ بي وس ٿي پئي. اڳتي ھلي ھا ته ڦاسي پوي ھا. محمد خان اتي لھڻ جو فيصلو ڪيو، ”اڙي فلاڻا! اڳتي وڃي اُٺَ ھتي ڪاھرائي اچو! ‟ ھمراھه حڪم ٻُڌي تيز تيز �