تاريخ جي ريل گاڏيءَ ۾

تاريخ جي ريل گاڏيءَ ۾

ڪرم ڏنو ڪمدار پنهنجي جگري دوست بخت خان بيلدار سان ڳوٺ پئي ويو. تاريخ جي ريل گاڏي تيز رفتاريءَ سان منزل ڏانهن پئي وڌي. ڪرم ڏني ڪمدار غور سان بيلدار بخت خان جي چهري تي اڀرندڙ تاثر پئي پڙهيا.

”ڇو بيلدار! پريشان پيو لڳين.“

”بس ڙي ادا! سوچين ٿو ته هاڻي عورتن جو مٿو ڦري ويندو. ڪو اڳ ئي گهٽايو هئن!“ بيلدار بخت خان ٿڌو ساهه کڻي چيو.

”هاڻي وري ڇا ٿيو آهي؟“

”بينظير جو وزيراعظم ٿي آهي!“

”اها ته چڱي ڳالهه ٿي، متيون ڇو ٿيون وڃنهءِ؟“

”ڇو؟ زائفن جو من نه وڌندو؟“ بيلدار پريشانيءَ ۾ چيو.

”هونهن، من ٿو وڌين! لٺ ئي هڪڙي ٿن سينڌ واري!“ ڪرم ڏني ڪمدار کي به غيرت اچي وئي.

”هاءِ هاءِ!“ بيلدار بخت خان وڏو ۽ ٿڌو ساهه کنيو.

”دل ننڍي نه ڪر، سڀ چڱو ٿيندو!“ ڪرم ڏني ڪمدار بيلدار بخت کي دلداري ڏني.

تاريخ جي ريل گاڏي پنهنجي منزل ڏانهن وڌندي رهي. عام چوندن جي نتيجي ۾ آيل تبديلين جا اڃا به گهڻا تفصيل آهن. ڪرم ڏني ۽ بخت خان جي ڳڻتي ۽ هڪٻئي کي دلداري ڏيڻ جو واقعو، تبديليءَ جي هڪ جهلڪ آهي.

ساڳي ٽرين ۾ هڪ نوجوان سفر پئي ڪيو. ٽڪيٽ چيڪر کانئس ٽڪيٽ گهري ته نوجوان هڪدم شهپرن کي وٽ ڏنو ۽ کيسي مان ٽڪيٽ ڪڍي ٽي ٽيءَ کي ڏيکاري، ”مان هن کان اڳ ٽڪيٽ نه وٺندو هوس، پر هاڻي بينظير جي حڪومت آئي آهي تنهنڪري ورتي اٿم.“

سنڌ ۽ بلوچستان جي سرحد لڳ هڪ ڳوٺ دريجي جي هڪ تمام غريب ڪارڪن جمهوري حڪومت جي ٺهڻ تي خوشيءَ وچان سڄي بلوچستان جي عوام کي ڀت جي دعوت ڏني ۽ قرض کڻي ديڳيون لاٿيون. مختلف شهرن ۾ ڪجهه رڪشا ڊرائيورن سڄو ڏينهن مسافرن کان ڀاڙو نه ورتو ۽ ڪيترن غريب هوٽل وارن سڄو ڏينهن مفت ۾ هوٽل هلايو. جيڪي ماڻهو ٻيو ڪجهه نه ڪري سگهيا تن جي چهرن تي ڪيترا ئي ڏينهن مرڪ کيڏندي رهي.

انهن سڀني جهلڪين ۾ سڀ خوش نظر آيا سواءِ انهن ٻن همراهن جي جيڪي هڪٻئي کي دلداري ڏيئي رهيا هئا.

ماڻهو محسوس ڪري رهيا آهن ته سندن حڪومت موٽي آئي آهي. ماڻهوءَ اها به وڏي ڳالهه آهي ته ان کي ”احساس“ ٿئي ته ماڻهن جي حڪومت موٽي آئي آهي. ان احساس مان ڇا ٿو ٿئي؟ ان احساس سان شهپرن وارو نوجوان ريل گاڏيءَ جي ٽڪيٽ وٺڻ شروع ڪري ٿو. ڪمدار ۽ بيلدار ڳڻتيءَ ۾ پئجي وڃن ٿا. مزدور خوشيءَ ۾ پاڻ سٽي وجهن ٿا ۽ هائو! ڌاڙيل علي گوهر ڏيپراڻيءَ جهڙو ماڻهو به حڪومت کي آڇ ڪري ٿو ته هو ڌاڙا بند ڪرڻ لاءِ تيار آهي، جيڪڏهن ”معافيءَ“ جي پاليسي اختيار ڪئي وڃي.

اهي سڀ معاملا پنهنجي جاءِ تي، اصل معاملو اهو آهي ته جمهوريت جي جنگ ۾ سڄو عوام شامل هوندو آهي. اقتدار ڪنهن هڪ پارٽيءَ کي ملندو آهي پر جدوجهد سڀني ڪئي هوندي آهي.

پيپلز پارٽيءَ کي حڪومت هلائڻ جو حق مليو آهي ۽ ان جي حڪومت ٺاهي آهي. سوال آهي ته انهن جو ڇا ٿيندو يا ٿيو جيڪي گذريل 11 سال آمريت جي ڏاٽن ۾ چٻاڙيا رهيا؟ ڇا انهن کي جمهوريت جي جنگ دوران سٺل عذابن جي موٽ ۾ جمهوري سفر دوران ”اونداهي رات جو همسفر“ به تسليم نه ڪيو ويندو؟ عوام، فقط عوام هوندو آهي. عوام جا مختلف طبقا مخصوص نڪتئه نظر رکندي پنهنجي جدوجهد ڪندا آهن ۽ اهي سڀ جا سڀ جمهوريت پسند هوندا آهن. آمريت انهي لمحي کان شروع ٿيندي آهي جڏهن ڪا حڪومت عوام جي ڪنهن حصي کان ”ٿورائي“ سمجهي ان کي نظر انداز ڪندي آهي.

”ٿورائي“ سمجهي نظر انداز ڪرڻ سان اسان ڪيئي نقصان ڏٺا آهن. سڀ کان وڏو نقصان عوامي قوتن جو اتحاد نه ٿين ۽ اعتماد ختم ٿي وڃڻ آهي.

فقير جو خيال آهي ته جمهوريت صرف ان جو نالو ناهي ته اڪثريت حڪومت ڪري، پر جمهوريت ان جو نالو آهي ته ”ٿورائي“ به پاڻ کي ملڪي ۽ حڪومت معاملن ۾ شريڪ سمجهي.

تاريخ جي ريل گاڏيءَ ۾ ”اڪثريت“ ۽ ”ٿورائي“ سڀ چڙهيل آهن. تبديليون پنهنجي جاءِ تي هونديون آهن ۽ حقيقي جمهوريت لاءِ مسافرن جو گڏيل سفر پنهنجي جاءِ تي هوندو آهي.

(هيءَ سين خميس 22 ڊسمبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)