بُلهو کوسو ۽ بُـلهي جي بُـٺي

ڏينهن لاءِ هئا!“ انور عجيب انداز ۾ اها ٽريجڊي بيان ڪئي هئي.

”واه سائين!“ سورهيائيءَ جي هن قصي سڀني کان واه واه ! ڪرائي ڇڏي. هونئن به انور قصو ڀلي انداز ۾ بيان ڪندو آهي.

اسان سورهيائي جي هن داستان کانپوءِ بلهي جي قدمن واريون ماهيون ڏٺيون. باقي ٻه ننڍڙيون ماهيون بچيل هيون، ٻيون روڊ جي تعمير ۾ تباهه ٿي ويون آهن. 1985 ڌاري جڏهن آئون هتان لنگهيو هئس تڏهن مون هتي ڪنهن چشمي جو وهڪرو به ڏٺو هو، جنهن جو شفاف پاڻي ڪسيءَ وانگر وھي رهيو هو. شايد اهو ان ئي ڳمڙاچ جي تسلسل ۽ تري مان ڦٽندڙ چشمو هجي. هاڻي ته ڪَسي جو نشان به ڪونه هو. بلڊوزرن سڄو منظرنامو بدلائي ڇڏيو آهي.

ماهيون پوئتي ڇڏي جيپ اڃا اوڀر طرف ڊوڙ ڀري. روڊ جي ساڄي هٿ تي خوبصورت اڀڪپرين ٽڪرين جي مختصر قطار آهي. هر ٽڪريءَ جي پنهنجي خوبصورت بيهڪ، شڪل ۽ روپ آهي. هڪ ٽڪري ته جهڙوڪر مصر وارو ابوالهول هجي، ٻي ٽڪريءَ جي پيشانيءَ تي پري کان ايئن پيو لڳي ڄڻ قديم زماني جي ڪا تحرير لکيل آهي پر جڏهن ويجهڙائيءَ کان دوربين سان جاچيو سين ته پتو پيو اهي قدرتي نشان هئا. انهن ئي ٽڪرين جي ڇيڙي تي سُپيسر ڍوري تي هاڻي ٻه پليون ٺاهي پڪو روڊ اڪاريو ويو آهي. هيءُ ’نُڪو بٺي‘ماڳ آهي. ’نُڪو‘ معنيٰ نوڪ وانگر نڪتل (جبل). هتي ٽڪرين جي کاڌ خاص قسم جي آهي جنهن ڪري ٽڪريون اهڙي عجيب غريب صورت وٺي بيهي رهيون آهن.

نڪو گبر بند نُڪي بٺيءَ وٽ سپيسر ڍوري تي هڪ عاليشان گبربند جا نشان آهن. اهو بند ۽ ان جي ڀرسان سنڌو تهذيب جي ھڪ خوبصورت بستي جا آثار مونکي 1986 ۾ تاج صحرائي صاحب ڏيکاريا هئا. صحرائي صاحب پنهنجي ڪتاب ۾ ان بند جو به ذڪر ڪيو آهي پر تفصيل سان ماپون وٺي نه سگهيو هو. سچ پچ ته جيڪڏهن صحرائي صاحب مونکي اهو دلچسپ ماڳ نه ڏيکاري ها ته شايد آئون صحرا گردي نه ڪريان ها ۽ ٺڪرن ڀترن جي چڪر ۾ نه پوان ها! شڪر آهي ته هاڻي ويرانن سان چڱي شناسائي ٿي وئي اٿم ۽ انهن ويرانن ۾ مجنون ءَ وانگر ڀٽڪڻ ۾ مزو ٿو اچي!

اهو گبربند ڪافي ڊگهو آهي (بلڪه هو). اٽڪل ٻه هزار فٽ کن ڊيگهه هوندس. بند ۾ ڪجهه وڪڙ آهي ۽ ڇهه پشتا اٿس. مون بخاري صاحب جي مدد سان ان بند جون ماپون ورتيون ۽ cross section ٺاهيو. (ڏسو: اسڪيچ) هي سچ پچ هڪ شاندار گبربندآهي.

ڀت جبل مان تيل گئس ڪڍندڙ ڪمپنيءَ وارن هن بند جو هڪ حصو ڀڃي ڪائيءَ، نئنگ، بڊي ۽ ڀت جبل ڏانهن روڊ گذاريو آهي. ترقيءَ ۾ ڪڏهن ڪڏهن ناقابل تلافي نقصان به ٿي ويندو آهي. آئون خاطريءَ سان چوان ٿو ته جيڪڏهن هي بند يورپ ۾ يا ڪنهن ٻئي سڌريل ملڪ ۾ هجي ها ته اهو روڊ ڪنهن ٻئي پاسي کان گذاريو وڃي ها. ترقيءَ جي نالي ۾ وڌيڪ تباھي جو سلسو جاري آھي. هن ڀيري مون ڏٺو ته هڪ بلڊوزر ان گبر بند جو ڪجهه ٻيو حصو به ڊاهي رهيو هو جو ڪا وڏي پائيپ لائين وڌي پئي وئي! بهرحال، پشتن وارو باقي حصو مون سن 2002 جي جُون مهيني ۾ سلامت ڏٺو.

گرمي وڌي وئي هئي. بند جون ماپون وٺندي اسان شل ٿي وياسين، وقت صبح جا ساڍا نوَ مس وڳا هئا. انور کي بند جي ماپن سان غالباً ڪابه دلچسپي ڪونه هئي، محمد علي قادري فوٽو ڪڍي گاڏيءَ ۾ سوار ٿي چڪو هو، گاڏيءَ جو ايئرڪنڊيشنر چالو ڪيو ويو هو. هاڻي منزل ’ڪائي‘ هئي.

اسانجي گڏيل راءِ بيٺي ته نوحاڻين جي سردار محمد خان سان ملاقات ڪجي، اسان سندس علائقي ۾ داخل ٿيا ھئاسون، ان ڪري ڏانهس وڃڻ مناسب ھو. هونئن به ڄمار ۾ وڏو هو ۽ اسانکي نگهاول تائين ڪو سونهون به ڏيئي سگهيو ٿي.