بيلي ٺپ

بيلي ٺپ

ديهه بيلي ٺپ شروع ٿي چڪي هئي پر اهو سمجهه ۾ نه ٿي آيو ته هن علائقي کي بيلي ٺپ (بيلي ٺپ: ڪوڏر جي ٺپي) ڇو ٿا چون. هن علائقي ۾ ته نه ماڻهو آهي ۽ نه آبادي! بيلي ٺپ جي اتر ۾ ديهه ٽڪو بارڻ ۽ ڏکڻ ۾ ديهه مول آهي. اولهه ۾ بلوچستان ۽ اوڀر ۾ ديهه تؤنگ اٿس. هي بلڪل خشڪ ٽاڪرو صحرا آهي جنهن مان بيلي ٺپ ڍورو برساتن ۾ وهي ٿو.

بيلي ٺپ کي ويجها ٿياسون ته هڪ ٻڪرار پنهنجي ڌڻ سان بيٺو هو. پڇيوسون، ”بيلي ٺپ وارو قبرستان ڪهڙي پاسي آهي؟“ چيائين، ”ٻڪريون؟“ پڇيوسون، ”ابا تون پاڻ ڪير آهين؟“ چيائين، ”هي ٻڪريون!“ همراهه اسان کي پڪ ڏياري ڇڏي ته اسان جي هر سوال جو جواب ”ٻڪريون!“ آهي. يعني، ”آئون ٻڪرار آهيان، ٻڪريون ٿو چاريان، باقي دنيا جهان جي مون کي ڪابه خبر نه آهي.“ يا ته هي همراهه بنهه سادڙو ۽ ڊنل هو يا وري اها ڪمزور جابلو ماڻهوءَ جي ڪا حڪمت عملي آهي ته بنهه لاعلم، گونگو ۽ ٻوڙو ٿي وڃجي!“ اسان کيس ڇڏي اڳتي وياسين. بيلي ٺپ ڍوري جي اورئين پاسي اڻ گهڙيل پٿري بلاڪن جون ٻه چار وڏيون قبرون بيٺيون هيون پر هي ايتريون وڏيون به ڪونه هيون جيتريون بخاري صاحب جي حافظي ۾ موجود هيون. اسان هڪ قبر ماپي: 2.02 ميٽر x 2.89 ميٽر ڊيگهه ويڪر سان 0.96 ميٽر اوچائي. هڪ ٻي قبر هڪ احاطي اندر هئي، قبر جي ڊيگهه ويڪر 1.28 ميٽر x 1.84 ميٽر هئي.

اڏاوتي لحاظ کان هي تمام قديم قبرون ڪونه هيون بلڪه اهي اسلامي دور جون پٿر جي قدرتي ۽ سنهن بلاڪن جون 400-500 سال پراڻيون قبرون آهن ۽ سنڌ ۾ اڪثر جاين تي ملن ٿيون. پر هي قبرون ماپ ۾ ڪجهه وڏيون هيون.

بيلي ٺپ ڍورو ٽپي هن پاسي ٿياسون ته هتي قديم ٿاڻي جو ٺڪراٺو ۽ ساڳين قبرن جو تسلسلو نظر آيو. سنڌ بلوچستان سرحد تائين ڪافي ڳولا جي باوجود اسان انهن قبرن کي ڳولي نه سگهياسين جيڪي 10-15 سال اڳ بخاري صاحب ڏٺيون هيون. شايد اسان ڪنهن ٻئي گس تي هئاسون.

واپسيءَ تي ٻه چنڪارا هرڻ اسانجي واٽ تي بيٺا هئا، جيپ جي آواز تي ڇرڪ ڀري ڊوڙي پرتي وڃي بيهي رهيا ۽ ڪنڌ ورائي ڏسڻ لڳا ته هي ڪير آهن؟ ڪي ڄاتل سڃاتل يا ڌاريا؟ اسان کي موقعو ملي ويو ۽ اهي هرڻ اسان جي ڪئمرائن ۾ محفوظ ٿي ويا.